Disponibilite, bankaların kasalarında nakit bulundurma gerekliliğini ifade eden ve ihtiyari karşılık anlamına gelen bir kavramdır. Merkez Bankası tarafından belirlenen disponibilite oranı, bankaların Merkez Bankası’na yatırdıkları mevduat munzam karşılığı dışında, kendi kasalarında tuttukları nakit varlıkları içerir. Disponibilite oranı, bankaların bu parasal varlıkları ne ölçüde nakde çevrilebilir değerde tutmaları gerektiğini belirler.
Disponibilite Nedir?
İhtiyari karşılık anlamına gelen disponibilite, bankaların mevcut taahhütlerine karşılık olarak nakit veya kolayca nakde çevrilebilir varlık bulundurma zorunluluğudur. Başka bir deyişle, bankaların taahhüt ettikleri mevduatlarına karşılık olarak yüksek likiditeye sahip değerler tutması gerekliliğidir. Bu zorunluluk, bankaların finansal istikrarını korumaları açısından büyük önem taşır.
Disponibilite Oranı Ne Anlama Gelir?
Bankaların topladıkları mevduat ile bunu karşılayan nakde çevrilebilecek değerler arasındaki ilişkiyi temsil eden disponibilite oranı, bankaların tüm topladıkları parayı kredi veya başka karşılıklara dağıtmamaları gerekliliğini vurgular. Bu oran, bankaların Merkez Bankası’na yatırdıkları mevduat munzam karşılığı dışında kasalarında tuttukları parasal varlıkları ifade eder. Bankalar, topladıkları mevduatın bir kısmını güvence olarak Merkez Bankası’na yatırır ve bu miktar “mevduat munzam karşılığı” olarak adlandırılır. Kasalarında tuttukları nakit varlık ise “disponibilite” olarak bilinir.
2005 yılında, disponibilite uygulamasının yerine “zorunlu karşılıklar” sistemi getirilmiştir. Bu sistem, BDDK (Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu) tarafından belirlenir ve düzenlenir. BDDK, gerekli görülen durumlarda bu karşılıkları değiştirebilir ve düzenli olarak kontrol altında tutar.
