İzmir -Aydın Demiryolu
İzmir- Aydın Demiryolu hattı, Anadolu topraklarında inşa edilen ilk demiryolu hattıdır. İngilizler tarafından inşa edilen demiryolunun Ege Bölgesi'nde yapılmasının en önemli nedeni, bölgenin ve hinterlandının zengin bir ekonomik potansiyele sahip olmasıdır. Ayrıca, bölge içindeki ulaşım yetersizliği de demiryolu yapımının bir diğer önemli nedendir. Proje ile öncelikle Ege Bölgesi‘nde çıkarılan madenler ve yetiştirilen çeşitli tarım ürünlerinin İzmir Limanı'na daha hızlı getirilmesinin sağlanması ve ihracatın geliştirilmesi hedeflenmiştir.
1866 yılında hizmete açılan demiryolunun hat uzunluğu 610 km’dir.
Köstence-Çernavoda (Boğazköy) Demiryolu
Köstence-Çernavoda (Boğazköy) Hattı, Osmanlı Devletinde ilk imtiyazı verilen hatlardan biridir. İzmir-Aydın ve İzmir-Kasaba Demiryolu imtiyazlarını, Köstence-Çernavoda Demiryolu hattı imtiyazı takip etmiştir. Tuna üzerinden Çernavoda kasabasına oradan Karadeniz’e Köstence limanına kadar bu demiryolu hattı için Osmanlı Devleti tarafından 9 Şubat 1857 tarihinde İngiliz şirketi Trevar Barkley’e 99 sene müddetli olarak imtiyaz verilmiştir. 13 Ekim 1860 tarihinde tamamlanan demiryolu hattı, Tuna-Karadeniz Şimendiferi adıyla işletilmeye açılmıştır. Demiryolu hattı, Osmanlı Devleti’nin Avrupa topraklarındaki ilk demiryolu hattı olma özelliğini taşımaktadır.
1860 yılında hizmete açılan demiryolunun hat uzunluğu 66 km’dir.
Rusçuk Varna Demiryolu
Köstence-Çernavoda hattından sonra, Tuna nehri üzerindeki Rusçuk şehri ile Karadeniz kıyısındaki Varna Limanı arasında yapılacak olan demiryolunun imtiyazı İngiliz girişimcilere verilmiştir. İngilizlerin gerek Batı Anadolu gerekse Balkanların bu bölgelerinde demiryolu yapımına ağırlık vermesi, bu bölgelerin tarımsal potansiyelin değerlendirilmeye müsait olmasıyla ilgilidir. İngiltere, Rusçuk-Varna demiryolunun inşa edilmesiyle, tarım ürünlerinin sevkiyatını daha ucuza getirmeyi hedeflemiş, Osmanlı Devleti ise Rusçuk-Varna İstanbul-Avrupa ticaretinin gelişeceğini düşünmüştür.
1864'de yapım çalışmalarına başlanan 223 km uzunluğundaki hat, 1866’da işletmeye açılmıştır.
İzmir- Kasaba ( Turgutlu) Demiryolu
Osmanlı devleti tarafından 4 Temmuz 1863 tarihinde İzmir'den Kasaba ‘ya (Turgutlu) bir demiryolu hattı inşa edilmesi için İngiliz sermayeli The Smyrna Cassaba Railway / İzmir - Kasaba Demiryolu (SCR) Şirketi'ne demiryolu inşa etme ve işletme imtiyazı verilmiştir. Şirket, demiryolu hattının başlangıç noktası olarak İzmir şehir merkezine oldukça yakın bir bölge olan Basmane semtini seçmiştir.
İzmir-Basmane - Kasaba demiryolu hattının inşası 1864'te başlamış ve demiryolu hattı, 10 Ekim 1865'te Manisa'ya, 10 Ocak 1866'da ise Turgutlu'ya ulaşarak hizmete girmiştir.
Rumeli Demiryolları
Rumeli Demiryolları, İstanbul’u Balkan şehirleriyle Avrupa’ya bağlayan demiryolu hattıdır. Osmanlı Devleti'nin ekonomik amaç yanında askeri ve siyasi yönden harekete geçmesinde önemli rol oynamıştır. Kuzey’de artan Rus tehdidi ve Avrupa ile siyasi, sosyal ve askeri yönden ilişkilerin geliştirilmesi nedeniyle hattın yapımına önem verilmiştir.
1869 yılında hizmete açılan demiryolunun hat uzunluğu 2500 km’dir.
Bursa- Mudanya Demiryolu
Osmanlı Hükümeti, Bursa ve Mudanya arasındaki ticareti artırmak ve ulaşımı canlandırmak maksadıyla Bursa- Mudanya hattının yapımına 14 Ağustos 1871 tarihinde başladı. İnşaat sırasında, 1874'te iki Fransız yatırımcıya satılan 82 km’lik hat, 1875'te tamamlandı.
Mersin- Adana- Tarsus Demiryolu Hattı Bağlantısı
Osmanlı hükümeti, 20 Ocak 1883’te Çukurova bölgesinde demiryolu sistemlerinin yaygınlaştırılması için Türk iş adamlarına imtiyaz vermiştir. Türk girişimciler, imtiyaz haklarının önce bir kısmını daha sonra da tamamını İngiliz ve Fransız yatırımcılara satmıştır. Fransız ve İngiliz yatırımların ortaklığı ile merkezi Londra’da bulunan Mersin- Tarsus-Adana Demiryolu (MTA) Şirketi kurulmuştur. MTA Şirketinin inşa ettiği 68 km uzunluğundaki demiryolu hattı, 2 Ağustos 1886'da tamamlanarak hizmete girmiştir.
Yafa-Kudüs Demiryolu
Yafa-Kudüs demiryolu, liman şehri Yafa ile Kudüs'ü birbirine bağlamak amacıyla inşa edilen demiryolu hattıdır. Demiryolu, bir Fransız şirketi olan ‘Osmanlı Yafa'dan Kudüs'e Demiryolu ve Uzantıları’ şirketi tarafından inşa edilmiştir.
1892 yılında hizmete açılan demiryolunun hat uzunluğu 86 km’dir.
Anadolu-Bağdat Demiryolları
Osmanlı imparatorluğu, hâkimiyet alanlarını kontrol etmek, ticareti geliştirmek ve askeri caydırıcılığını artırmak için demiryolu yapımına her zaman büyük önem vermiştir. Bu vesileyle inşa edilmesine karar verilen demiryolu hatlarından bir tanesi de Anadolu- Bağdat Demiryollarıdır.
Demiryolu hattı ile İstanbul ve Bağdat’ın bağlanması düşünülmüş ancak Birinci Dünya Savaşı nedeniyle hat tamamlanamamıştır.
Demiryolu hattının tamamlanan kısmının uzunluğu 1660 km’dir.
Şam-Hama Demiryolu Uzantısı
Şam- Hama demiryolu bağlantısı, Osmanlı döneminde inşa edilen önemli demiryolu hatlarından biridir. Dönemin en etkin güçleri arasında yer alan Fransa, askeri nüfuzunu güçlendirmek, bölgenin zengin tarımsal kaynaklarını kullanmak ve Almanya’nın Ortadoğu’ya inmesini engellemek amacıyla Osmanlı’dan imtiyaz alarak demiryolunu inşa etmiştir. Hattın yapılması, Fransa’nın Suriye bölgesinde önemli bir güç elde etmesi sağlamıştır.
Demiryolu hattının uzunluğu 683 km’dir.
Hicaz Demiryolu
Hicaz Demiryolu, II. Abdülhamid tarafından 1900-1908 yılları arasında Şam ile Medine arasında inşa ettirilen 1464 km uzunluğundaki demiryolu hattıdır. Hicaz Demiryolunun inşası için siyasi, ekonomik, askeri, dinî birçok sebep bulunmaktadır. İstanbul ile Kutsal Topraklar arasındaki ulaşımı güçlendirmek, bu bölgelere taşınacak askerlerin ulaşımını kolaylaştırmak, hacıların daha güvenli bir şekilde hacca gidip gelmesini sağlamak, Osmanlı İmparatorluğu'nun bu topraklardaki fiili hâkimiyetini güçlendirmek ve Arap ülkelerinin ekonomik gücünü yükseltmek öncelikli hedefler arasındadır. Ancak projede Alman mühendislerinin çalışmasının en temel sebebi Almanya'nın Berlin'den başlayıp İstanbul üzerinden geçerek Hicaz bölgesine ulaşımı kolaylaştırılmasını istemeleridir.
Demiryolu uzunluğu 1464 km’dir.
Toprakkale- İskenderun Demiryolu
Almanya, Toprakkale-İskenderun demiryolu hattı ile Akdeniz'i ve Suriye’nin kuzeyini kontrol altında tutmayı, İskenderun’a inşa edilecek bir liman ile bölgede önemli bir ekonomik avantaj elde etmeyi hedeflemiştir. Stratejik bir öneme sahip Toprakkale- İskenderun demiryolu hattı, Almanya'nın Ortadoğu’daki petrol yataklarına ulaşmasında önemli bir rota haline gelebileceği gibi İskenderun ve çevre şehirlerin hammadde ve ürünlerinin ticareti konusunda da Almanya’nın çıkarlarına hizmet edebilecekti. Alman siyasileri, Toprakkale-İskenderun bağlantısının İngilizlerin Hindistan yolunu tehdit edebileceğine ve psikolojik bir etki yapabileceklerine inanıyorlardı. Bu sebeple Toprakkale-İskenderun şube hattı, ‘psikolojik yıpratma hattı’ olarak da değerlendirilmiştir.
Hattın uzunluğu 59 km’dir.
NOT: Haberde kullanılan fotoğraflar temsilidir.
