İstihdam hem medyada hem de günlük yaşantımızda sıkça karşımıza çıkan bir terimdir. "İstihdam seferberliği" ve "kadın istihdamı" gibi ifadelere aşinayız. Peki, istihdam nedir ve türleri nelerdir?
İstihdam Nedir?
Öncelikle, istihdam kelimesinin kökenine bakalım. Arapçadan dilimize geçmiş olan bu terim, Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre "bir görevi veya işi yürütme" anlamına gelir. Genel bir tanımla, bir ülkedeki iş gücünün ekonomiye katkı sağlamak amacıyla sürekli veya belirli sürelerle çalıştırılmasıdır. Başka bir deyişle, üretim sürecinde yer alan iş gücünün faaliyet göstermesi anlamına gelir. İstihdam, katma değer yaratmak için insan emeğinin kullanımı olarak tanımlanabilir.
İstihdam, ayrıca işçi ile işveren veya işletme arasında yapılan, çalışma koşulları, maaş, ödeme şartları gibi konuları içeren ve yetkili merciler tarafından tanınan bir sözleşme anlamında da kullanılır. Üretim süreçlerinde sermaye, emek ve yer gibi temel unsurlarla iç içe geçmiştir. İşletmelerin istihdam amacı genellikle işlerini büyütmek ve üretim kapasitelerini artırmaktır. Bireylerin bir kurumda istihdam edilebilmesi için belirli koşulları taşıması gerekmektedir; örneğin, ilgili ülkenin vatandaşı olmak veya çalışma iznine sahip olmak. İstihdamın yasal çerçevesi, devlet tarafından belirlenir ve bu yasalar hem işverenlere hem de çalışanlara çeşitli sorumluluklar yükler.
İstihdam Türleri Nelerdir?
İstihdam türleri arasında tam süreli çalışma, yarı zamanlı çalışma, taşeron işçilik, stajyerlik ve işsizlik gibi kavramlar bulunur. Potansiyel iş gücünün üretime katılım oranı, bu türlerin belirlenmesinde önemli bir rol oynar. İstihdam türleri genel olarak tam istihdam, eksik istihdam ve kayıt dışı istihdam olarak kategorize edilebilir.
Tam istihdam
Bu türde, işverenler yasal yükümlülüklerini tam anlamıyla yerine getirirler ve işçiler de görevlerini eksiksiz yapar. Genellikle gelişmiş ülkelerde yaygın olan bu durum, tüm iş gücünün üretime katılmasını içerir. Tam istihdamın sağlandığı yerlerde, işsizlik oranları düşük ve kayıt dışı istihdam oldukça azdır.
Kayıt dışı istihdam
Yasal düzenlemelerin dışında gerçekleşen bu istihdam türü, işverenlerin sigorta primi ve vergi gibi yükümlülüklerinden kaçındığı durumları kapsar. Bu tür istihdam, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde daha yaygındır. Ekonomik zorluklar, işsizlik oranları ve yasal eksiklikler, kayıt dışı istihdamın yaygınlaşmasında etkili faktörlerdir. Denetim mekanizmalarının yetersizliği de bu durumun artmasına neden olabilir.
Eksik istihdam
İş gücünün tam kapasiteyle kullanılmadığı durumlardır. Bu türde, iş gücünün bir kısmı üretime dahil olmaz ve işsiz kalır. Eksik istihdam, genellikle tarım sektöründe ve yarı zamanlı işlerde sıkça görülür.
İstihdam, bir ülkenin gelişmişlik düzeyini gösteren önemli bir kriterdir. İş gücünün ne kadarının istihdam edildiği, işsizlik oranlarını ve dolayısıyla ekonomik büyümeyi doğrudan etkiler. Gelişmiş ülkelerde işsizlik oranları genellikle düşükken, az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde daha yüksek seviyelerdedir.
