Stanford Hapishane Deneyi, 1971’de Amerika'da Stanford Üniversitesi'nde gerçekleştirilmiştir.
Deney, sosyal psikolog Philip Zimbardo tarafından yönetilmiştir. Temel amacı, hapishane ortamındaki görevli ve mahkûmların hangi psikoloji ile hareket ettiklerini anlayabilmektir.
Deneyde kimilerinden gardiyan kimilerinden ise mahkûm rolü oynamaları istenmiştir. Ancak, deney planlandığı gibi girmez ve çok kısa bir süre içinde sonlandırılır. Çünkü gardiyan rolü verilen denekler mahkûmlara çok kötü bir şekilde davranmaya başlar. Deneye katılanlardan gardiyan rolü verilenlerin deney sonrasında da otoriter davranış şekli gösterdikleri gözlemlenirken, mahkûm rolü oynayanların da bunu fazlasıyla içselleştirerek daha ürkek davranmaya başladıkları gözlemlenmiştir.
Stanford hapishane deneyi, insan davranışının çevresel etkileri ve rol oynamanın gücü üzerine mühim bir araştırma olarak kabul edilir. Ancak, katılımcıların fiziksel ve duygusal sağlığına zarar verdiği için de bazı çevreler tarafından epey eleştirilen bir deney olmuştur.
