Sterilizasyon, tıp alanında olduğu kadar ekonomi ve finans dünyasında da sıkça kullanılan bir terimdir. Bir ülkenin merkez bankaları, para arzındaki artışları dengelemek amacıyla açık piyasa işlemleri yapar ve bu işlemede sterilizasyon denir.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın (TCMB) Türk lirasının değerini koruma çabalarında da önemli bir yer tutar. Merkez bankası, ekonomideki para arzını dengelemek için sterilizasyon politikalarını devreye sokar.
Sterilizasyon Nedir?
Bir ülkede cari açık veya cari fazla durumlarında para arzındaki değişikliklerin olumsuz etkilerini engellemek amacıyla sterilizasyon yöntemleri kullanılır. TCMB, Türk lirası üzerinde baskı oluşturan fazla döviz miktarını dengelemek için sterilizasyon politikalarını uygular. Bu yöntemlerle döviz müdahalelerinin para arzındaki etkisini değiştirmek hedeflenir. Müdahale, kısa sürelerde ya da eş zamanlı olarak gerçekleştiğinde sterilizasyon işlemi tamamlanmış olur.
Sterilizasyon Yöntemleri Nelerdir?
Türkiye'de farklı kaynaklardan döviz girişi yaşanır. İhracat gelirleri, turizm, taşımacılık, mali hizmetler, yurt dışındaki işçilerden gelen dövizler ve yabancı sermayeli yatırımlar bu kaynaklar arasında yer alır. Dövizler Türk lirasına çevrildiğinde, aynı zamanda Türk lirası karşılığında döviz alma işlemleri de gerçekleştirilir. Nakit para, arz ve talep yasalarına göre değerlendirildiğinde, artan ürünün fiyatı düşer ve dolayısıyla döviz kuru da düşer, bu da Türk lirasının değer kazanmasına neden olur.
Fazla döviz girişi olduğunda, Türk lirası bollaşan döviz karşısında değerlenir. Dövizlerini bankaya verenler Türk lirası alır ve bu da Türk lirasının likidite değerini azaltır. TCMB, bu duruma karşı iki yönlü sterilizasyon politikası uygular. Bu politikalara göre sterilizasyon yöntemleri şu şekildedir:
1. Tahvil Repo İhaleleri: Para piyasalarında azalan Türk lirası likiditesini eski seviyesine döndürmek için haftalık tahvil repo ihaleleri düzenlenir. Bu, Türk lirası karşılığında bono veya tahvil alınması anlamına gelir.
2. Zorunlu Karşılık Oranları: Türk lirasının döviz bolluğu karşısında değer kazanmasını engellemek amacıyla zorunlu karşılık oranları artırılır.
Sterilizasyon politikaları, Türk lirasının stabil kalmasını sağlamak ve ekonominin olumsuz etkilerden korunmasına yardımcı olur. TCMB, bu yöntemleri etkin bir şekilde kullanarak ekonomideki dengeyi sağlamayı amaçlar.
