18. yüzyılda Rusya’da uygulanan sakal vergisi, tarih boyunca alınmış en dikkat çekici devlet politikalarından biridir. Çar I. Petro'nun modernleşme planlarının bir parçası olan bu vergi, erkeklerin sakal bırakma ayrıcalığı için ödeme yapmalarını zorunlu kılmaktaydı.
Büyük Petro’nun Avrupa Turu ve İlham Kaynağı
1698’de Çar I. Petro, bilinen adıyla Büyük Petro, Avrupa'nın modernleşme dinamiklerini yakından incelemek için “Büyük Elçilik” adlı gizli bir gezi düzenledi. Bu geziden döndüğünde, Rusya'nın ekonomik, bilimsel ve kültürel anlamda çağın gerisinde kaldığını fark etti. Petro, ülkesini Batılılaştırmak ve modernleştirmek için kapsamlı reformlar yapmaya karar verdi.
Sakal, Rus kültüründe erkeklik, onur ve dini inançlarla özdeşleşmişti. Hatta 12. yüzyıldan kalma Russkaya Pravda yasalarına göre, bir erkeğin sakalına zarar vermek, at çalmaktan dört kat daha ağır bir ceza gerektiriyordu. Ancak Petro, geleneklere meydan okuyarak 1705 yılında bir sakal vergisi uygulamaya koydu.
Vergi, köylüler ve din adamları dışında herkesi kapsıyordu. Sakal bırakmak isteyenler yıllık bir ücret ödeyip ödeme yaptığını kanıtlayan bir madalya taşımak zorundaydı. İlk başlarda üzerinde imparatorluk kartalı ve sakal görselleri bulunan bu madalyalar, daha sonra “Sakal gereksiz bir yük” yazısıyla elmas şeklinde tasarlandı.
Modernleşmenin Kıyafet Boyutu
Sakal vergisi, Petro'nun modernleşme reformlarının sadece bir parçasıydı. Çar, uzun Rus kaftanlarının yerini Fransız ve Macar ceketlerine bırakmasını zorunlu kıldı. Moskova’nın giriş kapılarında yeni moda kıyafetleri tanıtan mankenler sergilendi ve eski tarz kıyafetlerin satışı ağır cezalarla yasaklandı.
Verginin Amacı ve Sonuçları
Petro, sakal vergisiyle hem gelir elde etmeyi hem de toplumu Batı tarzına uygun hale getirmeyi amaçladı. Vergi, yıllık 100 rubleye kadar çıkabiliyordu ve bu parayı ödeyenler, sakallarını koruyabildiklerini gösteren özel jetonlar alıyordu. Vergiyi ödeyemeyenlerin sakalları halka açık yerlerde zorla kesiliyordu.
Sakal vergisi, 1772 yılına kadar sürdü ve ardından kaldırıldı. Birçok madalya eritilerek diğer para birimlerinde kullanıldı. Reform, Rus toplumunda köklü değişikliklere neden olmuş ve modernleşme sürecine katkı sağlamıştır. Büyük Petro’nun bu politikası, bugün bile tarihi ve kültürel açıdan bir ilginçlik olarak dikkat çekmeye devam ediyor.
