Karamanlıca, Anadolu’nun kültürel çeşitliliğini yansıtan, Türkçe konuşulup Yunan alfabesiyle yazılan ve bugün neredeyse yok olmuş bir dildir. Bu dil, tarih boyunca Karamanlı Rumları tarafından kullanılmış, 1923 nüfus mübadelesi sonrasında ise Türkiye’de tamamen kaybolmuştur. Karamanlıca’nın kökenine ilişkin bilim dünyasında farklı teoriler bulunmaktadır.
Karamanlıca’nın Kökeni: İki Teori
1. Türk Kökenli Paralı Askerler Teorisi
Bizans İmparatorluğu’na paralı askerlik yapan ve tarihsel kayıtlarda Turcopoles olarak bilinen Kıpçak, Tatar veya Peçenek kökenli Türkler, zamanla Hristiyanlığı benimseyerek Ortodoks Kilisesi’ne bağlanmıştır. Bu süreçte, Türkçe konuşmaya devam eden ancak Yunan alfabesini kullanan bir topluluk oluşmuş, Karamanlıca bu şekilde doğmuştur.
2. Türkleşen Rumlar Teorisi
Türklerin Anadolu’yu fethetmesiyle, büyük şehirler dışındaki Rum nüfus, zamanla Türkleşmiştir. Bu gruplar, Türkçe konuşmaya başlasa da Hristiyan kimliklerini ve Yunan alfabesini korumuştur. Bu teoriyi destekleyen bilim insanları, Karamanlıca’nın, dilsel olarak Rum kültürü ile Türk kültürünün birleşiminin bir ürünü olduğunu savunmaktadır.
3. Yazılı İzler ve Kültürel Miras
Karamanlıca, günlük hayatta kullanılan bir dil olarak Anadolu’da geniş bir alanda iz bırakmıştır. Özellikle mezar taşları, dini metinler ve günlük yazışmalarda bu dilin örneklerine rastlanmaktadır. Örneğin, 1897 tarihli bir mezar taşında şu ifadeler yer alır:
"Bu mezarda sakin Niğde karyesinden İlosonlu meyhaneci Savva zevcesi Violeem yatıyor. Allah rahmet eylesin. 21 Temmuz 1897."
Karamanlıca’nın kullanımı, 1923 yılındaki Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi ile sona ermiştir. Bu süreçte Karamanlı Rumları, Yunanistan’a göç etmek zorunda kalmış ve Türkiye’de bu dili konuşan kimse kalmamıştır. Günümüzde, dilin Yunanistan veya Kıbrıs Rum Kesimi’nde hala konuşulup konuşulmadığı belirsizdir.
Karamanlıca’nın tamamen yok olmaması için çeşitli akademik çalışmalar yürütülmektedir. Türkiye’den Selenay Aytaç ve Yunanistan’dan Constantina Constantinou, dünya kütüphanelerinde Karamanlıca ile yazılmış eserleri araştırmakta ve bu belgeleri bilim dünyasına kazandırmaktadır. Bu çalışmalar sayesinde, Karamanlıca’nın unutulmaya yüz tutmuş mirası bir kez daha gün yüzüne çıkarılmaktadır.
Karamanlıca’nın Günümüzdeki Durumu
Karamanlıca, Türkiye’de artık ölü bir dil olarak kabul edilmektedir. Bu durumun temel nedeni, dilin konuşulabilirliğinden ziyade, Yunan alfabesinin dilin ayrılmaz bir parçası olmasıdır. Alfabesi olmadan, Karamanlıca, sıradan bir Türkçe varyasyonu gibi algılanmaktadır.
Yunanistan’da ve Kıbrıs Rum Kesimi’nde bu dilin hala konuşulup konuşulmadığı hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, dilin yok olmaması adına önemli çabalar sarf edilmektedir. Karamanlıca, sadece bir dil değil, aynı zamanda Anadolu’nun çok kültürlü yapısını ve tarihini yansıtan bir kültürel miras olarak değerlendirilmektedir.
