Türk dilinde sıkça kullanılan ve "yangından mal kaçırır gibi" şeklinde de duyduğumuz bu deyim, Osmanlı döneminden kalma bir halk tabiridir.
Osmanlı'da Evler ve Yangın Riski
Osmanlı İmparatorluğu'nda evler genellikle birbirine çok yakın inşa edilirdi. Şehirlerdeki evler çoğunlukla ahşap yapıdan yapılmış olup, çoğu iki katlıydı. Alt katlar genellikle taş veya beton malzemeyle yapılırken, üst katlar çoğunlukla ahşaptı. Evler o kadar yakındı ki, bir evin penceresinden diğerinin penceresine yemek uzatılabilecek kadar kısa mesafedeydi. Bu durum, olası yangınların hızla yayılmasına zemin hazırlıyordu.
Yangınların Önlenememesi ve İnsanların Tepkisi
Osmanlı'da evlerin ahşap olması ve birbirine bu kadar yakın inşa edilmesi, yangınların büyük bir tehlike haline gelmesine yol açıyordu. Evler arasındaki mesafenin dar olması, bir yangının başlaması durumunda ateşin hızla diğer evlere sıçramasına neden oluyordu. Osmanlı döneminde, yangınların önüne geçmek çok zordu ve çıkan yangınlar genellikle büyüyüp tüm mahalleyi sarabiliyordu.
Osmanlı'da en büyük korku yangındı; deprem korkusu ise ikincil planda kalıyordu. Depremler, iki katlı ahşap binalarda büyük hasara yol açsa da, yangınlar çok daha yıkıcıydı ve kolayca önlenemiyordu. Bu durum, insanların kendi mallarını kurtarma çabalarını doğurdu.
"Yangından Mal Kaçırmak" Deyiminin Doğuşu
Yangın sırasında, yangını söndürme imkanlarının çok sınırlı olması nedeniyle insanlar, mal varlıklarını kurtarmak için acele ediyordu. Yangın söndürme ekipleri veya tulumbacılık gibi hizmetler, 19. yüzyıla kadar etkili bir şekilde gelişmediği için, yangınlar sırasında insanlar son çare olarak mallarını kaçırmaya çalışıyordu. Bu sebeple, "yangından mal kaçırmak" deyimi, malları kurtarma çabasını ve aceleci davranışı anlatmak için kullanılmaya başlandı.
Günümüzde de bu deyim, aceleyle yapılan işler veya sıkışık durumlar için mecaz anlamda kullanılmaktadır.
