Açık piyasa işlemleri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) piyasadaki para miktarını düzenlemek amacıyla hazine bonosu, hisse senedi veya tahvil alım satımı gerçekleştirdiği işlemlerdir. Bu işlemler, para arzını hedeflenen seviyelere çekmek için kullanılır. Türkiye'de APİ, Merkez Bankası tarafından likiditeyi kontrol etmek için uygulanır ve Merkez Bankası Kanunu’nun 52. ve 56. maddelerinde belirtilen çerçevede yürütülür. Açık piyasa işlemleri yalnızca para politikası hedefleri doğrultusunda yapılabilir, hazine veya kamu kurumlarına kredi sağlama amacıyla kullanılamaz. Ayrıca, bu işlemlerin vadesi 91 günü aşamaz.
TCMB, farklı işlem türleri aracılığıyla açık piyasa işlemlerini yürütür. Açık piyasa işlemlerinin ölçülebilir ve tersine çevrilebilir yapısı, bu işlemleri son derece avantajlı kılar. Bu da APİ’leri güvenilir bir araç haline getirir. Küçük ölçekli alım-satımlarla bile gerçekleştirilebilen açık piyasa işlemleri, para tabanında minimal değişiklikler yapmaya olanak tanır. Tüm bu avantajları ve hızlı sonuçları nedeniyle, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası sıkça açık piyasa işlemlerini tercih eder.
Açık Piyasa İşlem Çeşitleri Nelerdir?
Açık piyasa işlemleri, para politikası hedeflerine uygun olarak gerçekleştirilir. Günlük para arzının etkin kontrolü için kullanılan bu işlemler, özellikle faiz oranlarının yüksek olduğu dönemlerde önem kazanır. Merkez Bankası, bu işlemler sayesinde kısa vadeli faiz oranlarının politika faiz oranları etrafında oluşmasını sağlar.
Açık piyasa işlemleri üç ana türde gerçekleştirilir:
1. Depo: Bu işlem, Merkez Bankası’nın bankalara sunduğu mevduat imkanını ifade eder. Belirli vade süreleri, teminat ve limitler doğrultusunda bankalar, TCMB’nin belirlediği faiz oranları üzerinden Türk Lirası cinsinden borç alıp verebilirler.
2. Repo: Repo, likidite sıkışıklığı yaşandığında kullanılan bir işlemdir. Bu işlemde Merkez Bankası, geri satım vaadiyle tahvil ve bono gibi menkul kıymetleri satın alır. Böylece piyasaya likidite sağlanmış olur.
3. Ters Repo: Ters repo, repo işleminin tersidir. Menkul kıymetler, ileride geri alınmak üzere satılır. Piyasada geçici likidite fazlası olduğunda, fazla likiditeyi çekmek amacıyla ters repo işlemleri yapılır.
