Hepimiz, günlük hayatımızda bir odaya girdiğimizde neden oraya girdiğimizi unuttuğumuz ya da konuşmak üzereyken aniden ne söyleyeceğimizi bilmediğimiz durumlarla karşılaşırız. Bu tür durumlar, insan beyninin karmaşık işleyişine ve hafıza süreçlerine ışık tutar. Peki, zihnimizdeki düşünceleri kaybettiğimizde gerçekte ne olur?
Hafıza Türleri
Unutma sürecini anlamak için, hafızanın temel bileşenlerini bilmek önemlidir. Hafıza, genel olarak iki ana kategoriye ayrılabilir: uzun süreli bellek ve çalışma belleği.
Uzun Süreli Bellek:
Uzun süreli bellek, bilgi, deneyim ve becerilerin uzun zaman dilimlerinde (saatlerden bir ömre kadar) depolandığı bir bellektir. Bu bellek türü, hayatımız boyunca edindiğimiz deneyimlerin temelini oluşturur ve genellikle üç alt türde sınıflandırılır: anımsanabilir bellek (olaylar ve deneyimler), prosedürel bellek (beceriler) ve semantik bellek (bilgi ve kavramlar).
Çalışma Belleği:
Çalışma belleği, zihnimizde geçici olarak bilgi tutma yeteneğidir. Zihnimizde bir seferde yalnızca birkaç saniye veya dakika boyunca ilerleyen düşünceleri içerir. MIT'de sinirbilim profesörü Earl K. Miller, çalışma belleğini "bilinçli düşüncenin çizim tahtası" olarak tanımlar. Her yeni bilgi parçası, iç diyalog ve duyusal girdi, çalışma belleğinden geçer.
Çalışma belleğinin kapasitesi oldukça sınırlıdır. Psikologlar, insanların çalışma belleğinde aynı anda yalnızca dört ila yedi "parça" bilgi (örneğin harfler, rakamlar, kelimeler) tutabileceğini öne sürmektedir. Miller, tüm bu "parçaların" aynı anda farkında olmaktansa, beynin bir fikirden diğerine sıçradığını ve bu nedenle kişinin karmaşada kaybolma olasılığının arttığını belirtir.
Beyin, yeni bilgilere yer açmak için önemsiz olanları çalışma belleğinden hızla siler. Kısa süreli anılar, uzun süreli anılara aktarılmadığı sürece (birleştirme adı verilen bir süreç), bilinçli düşünceden hızla silinir. Bu nedenle, dikkat dağınıklığı unutma sürecini hızlandırabilir.
Unutmanın Nedenleri
Beynin çalışma belleğinden "topu düşürme" olasılığı, özellikle uyku hali, alkol ya da diğer uyuşturucuların etkisi altındayken yüksektir. Ayrıca yaş faktörü de unutma üzerinde etkilidir. Miller, çalışma belleği işlevinin genellikle 20'li yaşlarda zirveye ulaştığını ve orta yaşta azalmaya başladığını vurgular.
Unutmayı Azaltma Yöntemleri Nelerdir?
Düzenli olarak zihinlerinden düşünceler kaybolan kişiler için Jaeggi ve Miller’ın önerileri aşağıdaki gibidir:
Çoklu Görev Yapmaktan Kaçının:
Miller, çoklu görev yapmanın aslında bir hokkabazlık olduğunu ve bu durumun unutmayı daha olası hale getirdiğini belirtir. Birden fazla işle meşgulken dikkatinizin dağılması, önemli bilgilerin kaybolmasına neden olabilir.
Bağlamı Yeniden Yaratın:
Jaeggi, aklınızdan geçen bir düşünceyi hatırlamak için bağlamı yeniden yaratmanın faydalı olabileceğini ifade ediyor. Bu, daha önce bulunduğunuz odaya geri dönmek veya düşüncelerinizi yeniden gözden geçirmek anlamına gelir. Bağlam ipuçları, beynin çalışma belleğinde birkaç saniye geriye gidip düşünceyi kaybetmeden geri çağırmasına yardımcı olabilir.
