Türk kültüründe yer alan efsaneler, halkın inançlarını, doğa ile ilişkilerini ve hayvanlara yükledikleri anlamları günümüze taşıyor. 11. yüzyılda yaşamış olan ünlü dilbilimci ve tarihçi Mahmud Kaşgari'nin eserlerinde yer alan barak efsanesi de bu kültürel mirası yansıtan önemli bir halk hikayesidir.
Kaşgari'nin aktardığına göre, Türk halkı, doğada gördükleri birçok olayı mitolojik bir bakış açısıyla yorumlamış, çeşitli hayvanlara, doğa olaylarına anlamlar yüklemiştir.
Barak efsanesi, Türklerin hayvanlar ve doğa ile olan derin bağlarını gösteren dikkat çekici bir örnektir.
Mahmud Kaşgari, Barak kelimesinin kökenini anlatırken, Türklerin inançlarına dayanan bu efsaneye yer verir. Efsaneye göre, bir kuş eşinden aldığı iki yumurtadan birinde, Barak adı verilen, doğanın en hızlı ve güçlü köpeği çıkar. Barak, hem yetenekleriyle hem de efsaneleşen ismiyle Türk kültüründe derin izler bırakır ve yıllar boyu hatırlanır.
Barak Efsanesi Nedir?
Bir zamanlar uzak diyarlarda bir kuş yaşar. Kuş, eşiyle birlikte iki yumurta sahibi olur ve uzun süre bu yumurtaların üzerinde oturur.
Günlerden bir gün, ilk yumurtadan sonradan adı Barak koyulacak olan köpek çıkar ki Barak, doğanın ona verdiği güçle hem en hızlı koşan, hem de en iyi avlanan köpek olarak ün kazanır.
Güçlü, çevik ve cesur olan Barak, avcıların gözdesi haline gelir. Herkes onun hızını ve yeteneklerini konuşur, adı yıllar boyu dilden dile dolaşır.
Diğer yumurtadan ise sıradan bir yavru çıkar, ancak Barak’ın ünü ve efsanesi, doğanın ona bahşettiği güç sayesinde hızla yayılır.
Barak, halk arasında hem doğanın simgesi hem de efsanelerin kahramanı olur. Bu masal, Türk halkının doğa ile olan derin bağını ve güçlü, cesur yaratıkların simgesel yerini anlatır.
Barak, bir anlamda Türklerin avcılıkla ilgili inançlarını yansıtan, yetenekli ve güçlü bir köpek türü olarak tanımlanır.
Efsane, sadece bir köpeğin doğuşunu değil, aynı zamanda Türklerin hayvanlar dünyasıyla olan ilişkinin derinliğini de gösterir. Barak, sadece güçlü ve koşan bir köpek olmakla kalmaz, aynı zamanda Türklerin avcılık anlayışını, hayvanların onlara sunduğu gücü ve yetenekleri de simgeler.
Efsanenin Farklı Kültürlerdeki Yankıları
Barak efsanesinin benzer bir rivayeti, Soyot-Urenha Türkleri tarafından anlatılmaktadır. Urenha halkına göre, hayatlarında üç farklı nesne doğurmuş bir kuş vardır.
Bunlar: barak (köpek), urgan ve balta olarak kabul edilir. Urenha halkı da aynı şekilde doğada görülen yaratıklara anlamlar yüklemiş, onları kendi kültürlerine ve günlük yaşamlarına entegre etmiştir.
Başka bir versiyonunda ise, Salcuvut, Katay ve Barın boylarında anlatılan bu efsaneye göre, kuzgun bir kuş olarak, bir yumurtadan tüylü bir köpek, diğerinden ise av kuşu çıkarır.
Bu efsane de, Türk halklarının avcılıkla ve hayvanlarla kurduğu ilişkiyi vurgulayan bir başka örnektir.
