SALİH DEMİRELLİ
Çölyak hastalığı ülkemizde son yıllarda sıklıkla duyulan ancak insanların çok fazla bilgi sahibi olmadığı bir hastalıktır. Bağırsaklara zarar veren bu hastalık hakkında insanlar çölyak hastalığı nedir, nasıl beslenilir gibi sorular sormaktadır. Glüten intoleransı olarak da bilinen bu hastalık ile alakalı merak edilen soruları yanıtladığımız metnimiz sizlerle!
Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, glüten adı verilen bir proteinin tüketildiğinde bağışıklık sisteminin bağırsaklara zarar verdiği otoimmün bir hastalıktır. Glüten, buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan bir protein türüdür. Çölyak hastalığı, bağırsak mukozasında hasara neden olarak besin emilimini olumsuz etkiler. Bu hastalık genetik yatkınlıkla ilişkilidir ve genellikle aile geçmişi olan bireylerde daha sık görülür. Çölyak hastaları, glüten içeren gıdaları tükettiklerinde bağışıklık sistemi, ince bağırsaktaki villus adı verilen emilim yüzeyindeki yapılara saldırarak hasara neden olur. Bu da besin emilimini bozabilir ve sindirim sorunları, kilo kaybı, yorgunluk gibi belirtilere yol açabilir. Çölyak hastalığının belirtileri bireyden bireye farklılık gösterebilir. Bazı yaygın belirtiler şunlar olabilir:
- Karın ağrısı ve şişkinlik
- İshal veya kabızlık
- Kilo kaybı
- Halsizlik ve yorgunluk
- Deri döküntüleri
- Kemik ağrısı veya eklem ağrıları
- Anemi (kansızlık)
- Ülseratif yaralar (ağız ülserleri)
Çölyak hastalığı, kan testleri, bağırsak biyopsisi ve bazen genetik testler gibi yöntemlerle teşhis edilir. Tedavi ise ömür boyu süren bir glüten içermeyen diyetle gerçekleşir. Bu diyet, glüten içeren buğday, arpa, çavdar gibi tahılların tüketilmemesini içerir. Glüten tüketimi kesildiğinde, bağırsaklardaki hasar genellikle zamanla düzelir ve semptomlar hafifler. Çölyak hastalığının bir tedavisi yoktur, ancak semptomları ve komplikasyonları önlemek veya azaltmak için etkili bir yaklaşım vardır. Tedavi, ömür boyu süren glüten içermeyen bir diyeti içerir. Bu diyet, glüten içeren buğday, arpa, çavdar gibi tahılları tüketmeme gerekliliğini taşır. Glüten tüketimi kesildiğinde, bağırsaklardaki hasar zaman içinde genellikle düzelir ve semptomlar iyileşebilir. Bu diyeti uygulamak, besin etiketlerini dikkatli okumak, restoranlarda dikkatli olmak ve glüten içermeyen ürünleri tercih etmek gerekebilir. Çölyak hastaları için özel olarak üretilmiş glüten içermeyen yiyecekler ve malzemeler mevcuttur. Doktorunuz veya beslenme uzmanınız, çölyak hastalığıyla nasıl başa çıkmanız gerektiği konusunda size rehberlik edebilir ve glüten içermeyen bir diyeti nasıl etkili bir şekilde uygulayacağınızı öğretebilir. Tedaviye uyum sağlamak, semptomların hafiflemesine ve daha ciddi komplikasyonların önlenmesine yardımcı olabilir. Özetle çölyak hastalığı, ciddi bir sağlık durumudur ve tedavi edilmediğinde kalıcı bağırsak hasarına, besin eksikliklerine ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, çölyak hastalığı teşhis edildiğinde glüten içermeyen bir diyeti sıkı bir şekilde uygulamak önemlidir.
Nasıl Beslenilir?
Çölyak hastalığı olan bireyler için glüten içermeyen bir diyet uygulamak önemlidir. Bu diyet, glüten içeren tahılların tüketilmemesini gerektirir. İşte çölyak hastalığı olan kişilerin sağlıklı bir şekilde beslenmelerine yardımcı olacak bazı ipuçları:
- Glüten İçeren Yiyeceklerden Kaçının: Buğday, arpa, çavdar ve bu tahıllardan üretilen ürünler glüten içerir. Bu nedenle ekmek, makarna, unlu mamuller gibi glütenli yiyeceklerden kaçının.
- Glüten İçermeyen Tahılları Tercih Edin: Pirinç, mısır, quinoa, amarant gibi glüten içermeyen tahılları tercih edebilirsiniz. Bu tahıllardan yapılan ürünler çölyak hastaları için uygun olabilir.
- Taze Meyve ve Sebzeler Tüketin: Doğal olarak glüten içermeyen taze meyve ve sebzeler beslenmenizin temelini oluşturmalıdır. Bu yiyecekler lif, vitamin ve mineral bakımından zengindir.
- Glüten İçermeyen Tahıl Alternatifleri Kullanın: Glüten içermeyen unlar ve unlu mamuller için alternatif malzemeler kullanabilirsiniz. Glüten içermeyen un karışımları, badem unu, hindistancevizi unu gibi seçenekler kullanılabilir.
- Dikkatli Olunması Gereken Yiyecekler: Hazır gıdalarda, sos ve çeşnilerde, işlenmiş et ürünlerinde ve hatta bazı ilaçlarda glüten bulunabilir. Ürün etiketlerini dikkatlice okuyun ve glüten içermeyen ürünleri tercih edin.
- Sos ve Çeşnileri Kontrol Edin: Bazı hazır soslar, salata sosları ve baharat karışımları glüten içerebilir. Kendi ev yapım soslarınızı tercih etmek veya glüten içermeyen ürünleri seçmek daha güvenli olabilir.
- Glüten İçermeyen Atıştırmalıklar Seçin: Glüten içermeyen atıştırmalıklar arasında mısır cipsleri, pirinç kekleri, meyve ve fındık gibi seçenekler bulunur.
- Restoranlarda Dikkatli Olun: Restoranlarda yemek yerken glüten içermeyen seçenekleri sormaktan çekinmeyin. Bazı restoranlarda gluten hassasiyetine dikkat eden menüler veya seçenekler bulunabilir.
- Bol Su İçmeyi Unutmayın: Su içmek sindirim sağlığını destekler ve vücudunuzun düzgün çalışmasına yardımcı olur.
- Diyetisyen ile Çalışın: Bir diyetisyen veya beslenme uzmanı, glüten içermeyen bir diyeti nasıl sürdüreceğiniz konusunda size rehberlik edebilir ve beslenme planınızı kişiselleştirebilir.
Unutmayın ki, çölyak hastalığı olan her bireyin ihtiyaçları farklı olabilir. Beslenme planınızı bir sağlık profesyoneli ile görüşerek oluşturmanız önemlidir.
