Gece ve gündüzün süre olarak birbirine eşit olduğu, astronomik bir olay olan ekinoks, her yıl dünya genelinde büyük ilgiyle takip ediliyor. Kelime anlamı olarak Latince "aequus" (eşit) ve "nox" (gece) sözcüklerinin birleşiminden oluşan ekinoks, gündüz ile gecenin yaklaşık 12’şer saat sürdüğü iki özel günü ifade ediyor. Ekinokslar, ilkbahar ve sonbahar olmak üzere yılda iki kez gerçekleşiyor.
Ekinoks Nasıl Gerçekleşir?
Ekinokslar, Dünya'nın Güneş etrafındaki hareketleri ve eksen eğikliği sonucunda ortaya çıkar. Dünya, güneş etrafındaki yıllık yörünge hareketini yaparken güneş ışınları, ekvatora dik açıyla gelir. Bu nedenle, yeryüzünde gece ve gündüz süreleri eşitlenir. Bu durum, dünyanın güneş etrafındaki dönüş açısı ve eksen eğikliği ile doğrudan ilişkilidir.
Ekinokslar Hangi Tarihlerde Yaşanır?
Kuzey Yarımküre'de ilkbahar ekinoksu genellikle 19-21 Mart tarihleri arasında bir günde gerçekleşirken, sonbahar ekinoksu ise 20-24 Eylül tarihleri arasına denk gelir. İlkbahar ekinoksu sonrası Kuzey Yarımküre'de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar. Sonbahar ekinoksunda ise bu durum tersine döner, geceler uzamaya ve gündüzler kısalmaya başlar. Bu yıl ilkbahar ekinoksu 20 Mart 2025 Perşembe günü gerçekleşirken, sonbahar ekinoksu ise 22 Eylül 2025 Pazartesi günü yaşanacak.
Ekinoks ve Kültürel Kutlamalar
Ekinokslar birçok kültürde özel günlerle kutlanmaktadır. İlkbahar ekinoksu olan 21 Mart günü, Nevruz Bayramı olarak başta İran ve Türki Cumhuriyetler olmak üzere pek çok ülkede kutlanır. Nevruz, yeni başlangıçlar ve doğanın canlanışını temsil eder. Ayrıca Güney Amerika'daki antik medeniyetlerden günümüze birçok toplum, ekinoks günlerini önemli festivallerle kutlamaktadır.
Türkiye’de Ekinoks Etkisi Nasıl Görülür?
Türkiye'de ekinoks dönemleri özellikle hava koşullarında belirgin değişimlere yol açar. İlkbahar ekinoksuyla birlikte sıcaklıklar yükselmeye başlar ve doğanın uyanışı gözlemlenir. Bu dönemlerde turizm ve tarım sektörlerinde hareketlilik artarken, insanların günlük yaşamları da ekinoksun etkisiyle değişim göstermeye başlar. Sonbahar ekinoksu ise kış aylarının habercisi olarak görülür ve sıcaklıklar giderek düşmeye başlar.
Ekinoks günleri, gündüz ile gecenin eşit uzunlukta olması nedeniyle dünyanın her yerinde farklı coğrafyalarda yaşayan insanlar tarafından ilgiyle takip edilir. Bu özel günlerin doğaya ve kültürlere etkisi, tarih boyunca insanların ilgisini çekmiş ve günümüzde de merak edilen konular arasında yer almaya devam etmektedir.
