Kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT), 2023 yılı itibariyle yatırımlarını bir önceki yıla göre önemli bir şekilde artırarak 174,5 milyar liraya yükseltti. Bu artış, KİT'lerin sektördeki rolünü ve büyüme potansiyelini gözler önüne seriyor.
2023 Yılında KİT'lere Yapılan Ödemeler
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, 2023 yılında 19 KİT, bir bağlı ortaklık, 5 kamu bankası ve 8 diğer kamu kuruluşu olmak üzere toplamda 33 kamu işletmesi faaliyet gösterdi. Bu işletmelere, yıl boyunca 294,1 milyar lira ödeme yapıldı. Bunun 114,5 milyar lirası sermaye olarak, 179,6 milyar lirası ise görevlendirme bedeli olarak tahsil edildi. KİT'ler, aynı dönemde 45,5 milyar lira değerinde bütçeye ödeme yaptı.
Katma Değer Üretiminde Büyük Artış
KİT'ler, faaliyetlerini genişletip artırırken, üretimlerine katkı sağladıkları katma değer de gözle görülür şekilde yükseldi. 2023 yılında KİT'lerin toplam katma değeri 245,4 milyar lira oldu ve bir önceki yıla göre yüzde 168,2’lik büyük bir artış sağladı. KİT'lerin arasında en yüksek katma değeri Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) 44,6 milyar lira ile sağladı. Bunu, Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) sırasıyla takip etti.
Yatırım Harcamaları Enerji ve Ulaştırmada Yoğunlaştı
2023 yılında KİT'ler, yatırımlarını büyük oranda enerji ve ulaştırma sektörlerine yönlendirdi. Yatırım harcamaları bir önceki yıla göre yüzde 59,7 oranında artarak 174,5 milyar liraya ulaştı. Bu, ülkenin gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 0,66’sına denk geliyor. KİT'ler, 2023’teki toplam kamu yatırımlarının yaklaşık yüzde 26’sını gerçekleştirdi.
En büyük yatırımlar ise sırasıyla TPAO, TCDD ve TEİAŞ tarafından yapıldı. TPAO 74 milyar lira ile en büyük yatırım harcamasını gerçekleştirirken, TCDD ve TEİAŞ sırasıyla 28,9 milyar lira ve 27,8 milyar lira yatırımla ikinci ve üçüncü sırada yer aldı.
Sektörel Yatırım Dağılımı
2023 yılında KİT'lerin sektörel yatırım harcamaları da dikkat çekici bir şekilde farklılık gösterdi. Enerji sektörü, 129,2 milyar liralık yatırımla ilk sırada yer alırken, ulaştırma sektörü 39,3 milyar lira yatırım aldı. Tarım sektörü ise yalnızca 1,5 milyar liralık yatırım harcaması gerçekleştirdi. Sanayi sektörüne yapılan yatırım ise 416 milyon lira oldu.
KİT’lerin Mali Performansı
KİT’lerin mali performansı da 2023 yılı itibariyle büyük değişiklikler gösterdi. 2022’de yaklaşık 192,2 milyar lira faiz dışı açık veren KİT’ler, 2023 yılı itibariyle 1 trilyon 379,7 milyar lira faiz dışı fazla kaydetti. Bu dönemde en yüksek faiz dışı fazla, Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) tarafından elde edilirken, en büyük faiz dışı açık TCDD’de görüldü.
Kar/Zarar Durumu
2023 yılında en yüksek karlılığı sağlayan KİT, TEİAŞ oldu. TEİAŞ’ı sırasıyla TPAO, Eti Maden ve Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) takip etti. En yüksek zarar ise TCDD tarafından kaydedildi ve onu Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) ve Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ (TŞFAŞ) izledi.
KİT'lerin 2023 yılı itibariyle gösterdiği güçlü performans, hem sektöre hem de ekonomiye olan katkılarını artırırken, ülke genelindeki kamu yatırımlarında da önemli bir rol oynuyor.
