Uluslararası sivil toplum kuruluşu Global Energy Monitor’ün yayımladığı "Yükseliş ve Çöküş" raporuna göre, 2024'te devreye giren yeni kömür santrali kapasitesi 44 gigavat ile son 20 yılın en düşük seviyesinde gerçekleşti. Bu gelişme, küresel ölçekte kömür kullanımının azaldığını gösteren önemli bir işaret olarak değerlendiriliyor.
Geçen yıl devreye alınan 44 gigavatlık yeni kömür kapasitesine karşılık 25,2 gigavatlık termik santral kapatıldı. Böylece küresel kömür kapasitesi yıllık bazda yalnızca yüzde 1'in altında bir artış gösterdi. 2004-2024 yılları arasında yıllık ortalama 72 gigavatlık yeni kömür santrali devreye alınırken, 2024'te bu rakamın 30 gigavat gerisinde kalındı.
AB ve ABD'de Kömür Santralleri Hızla Kapatılıyor
Avrupa Birliği’nde (AB) devreden çıkarılan kömür santrali kapasitesi dört kat arttı. 2023'te 2,7 gigavat kömür santrali devreden çıkarılırken, bu rakam 2024’te 11 gigavata ulaştı. Almanya 6,7 gigavatlık kömür santralini kapatarak başı çekerken, Birleşik Krallık son kömür santralini tamamen devreden çıkardı.
ABD’de ise 4,7 gigavatlık kömür santrali devre dışı bırakıldı. Bu rakam, 2015’ten bu yana en düşük seviyede olsa da ABD'nin mevcut kömür kapasitesinin 2035 yılına kadar yarıya indirilmesi planlanıyor. Ancak bazı enerji şirketleri bu süreci geciktiriyor.
Çin ve Hindistan Kömür Kullanımında Ayrışıyor
Çin ve Hindistan, dünya genelindeki kömür kullanımı eğiliminden farklı bir yol izliyor. 2024'te Çin, rekor seviyede yeni kömür santrali inşasına başladı. Bu durum, Çin’in 2025 yılı itibarıyla kömür tüketimini azaltma taahhüdü açısından bir risk oluşturuyor.
Hindistan da rekor düzeyde yeni kömür santrali projeleri önerdi. Ülke hükümeti kömür kullanımını azaltma hedefi koymasına rağmen, uygulanabilir bir takvim belirlemiş değil.
Güneydoğu Asya ve Latin Amerika Kömürden Çıkış Sürecinde
Güneydoğu Asya ülkeleri kömürden çıkış sürecine hız veriyor. Endonezya, kömür kullanımını azaltma taahhüdünde bulunan tek ülke olarak öne çıkarken, Malezya, Filipinler ve Vietnam’da kömür projeleri durduruluyor. Latin Amerika’da da kömür santrali projelerinin sayısı giderek azalıyor. Panama ise 2026 yılına kadar kömürden tamamen çıkacağını duyurdu.
2024’te yalnızca 8 ülke yeni kömür santrali önerisinde bulunurken, 2023’te bu sayı 12 idi. OECD üyesi 38 ülkede yeni kömür santrali önerisi 2015’te 142 iken, 2024’te sadece 5’e düştü.
Türkiye Kömürden Çıkış Eğilimini Sürdürüyor
Rapora göre Türkiye, 2010’dan bu yana 92 gigavatlık kömür santrali projesini iptal etti. Bu miktar, ülkedeki mevcut kömür santrali kapasitesinin beş katına denk geliyor.
Türkiye’de şu anda tek yeni santral projesi, Kahramanmaraş’taki Afşin-Elbistan A Termik Santrali'ne eklenmek istenen 688 megavatlık iki ünite olarak öne çıkıyor.
Avrupa İklim Eylem Ağı Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Sorumlusu Elif Cansu İlhan, Türkiye’nin 2015’ten bu yana neredeyse tüm kömür santrali projelerini iptal ettiğini ve yenilenebilir enerjiye yöneldiğini belirtti. İlhan, “Kömür, tüm dünyada tedavülden kalkıyor. Türkiye'de kalan son termik santral projesi de iptal edilirse, ekonomi güçlenirken yurttaşlara iklime uyumlu ve insana yakışır iş fırsatları sunulabilir” dedi.
Fosil Yakıtların Ötesi Kampanyacısı Duygu Kutluay da Türkiye’nin elektrik ihtiyacını tamamen yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılaması gerektiğini belirterek, “Daha sürdürülebilir ve refah seviyesi yüksek bir gelecek için kömür başta olmak üzere tüm fosil yakıtlardan çıkış sağlanmalı” ifadelerini kullandı.
