Sinestezinin temelinde, farklı duyusal algıların beyin tarafından birleşik bir şekilde işlenmesi yatıyor. Bu durum genellikle doğuştan gelir, ancak bazı bireyler yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde de sinestezi geliştirebilir. Sinestezisi olan kişilere “sinestez” denir. Sinestezi kelimesi, Yunanca “birlikte” anlamına gelen “synth” ve “algı” anlamına gelen “esthesia” kelimelerinin birleşiminden türetilmiştir. Sinestezler, müzik dinlerken renkleri "görme" veya bir yemeğin tadını alırken onu "keskin" veya "yuvarlak" gibi dokularla hissetme deneyimleri yaşarlar. Sinestezinin ne kadar yaygın olduğu hâlâ kesin olarak bilinmemekle birlikte, 2006’da yapılan bir araştırma toplumun %2 ila %4’ünde sinestezi olabileceğini öne sürüyor. Peki, sinestezi neden oluşur ve hangi belirtileri vardır?
Sinestezi Örnekleri
Sinestezi yaşayan kişiler, duyularının genellikle birbirine karıştığını ve algılarının farklı bir boyut kazandığını fark edebilirler. Örneğin, bir yemeği tattığınızda onun geometrik şeklini de hissedebilirsiniz; yuvarlak, keskin veya kare gibi. Sevdiğiniz birine duyduğunuz derin hislerle birlikte gözlerinizi kapattığınızda belirli renklerin gözünüzde belirdiğini görebilirsiniz. Ayrıca, bu metni okurken her cümleyi farklı seslerle zihninizde canlandırıyor olabilirsiniz. Bu tür deneyimler sinesteziye örnek teşkil eder.
Sinestezi Neden Oluşur?
Sinestezi genellikle doğuştan gelir veya çocukluk döneminde ortaya çıkar, ancak bazı insanlar bu durumu sonradan da geliştirebilir. Araştırmalar, sinestezinin genetik olarak miras alınabileceğini öne sürüyor. Duyu sistemlerimiz beynimizin farklı bölgelerini uyarır; örneğin, parlak sarı bir duvara baktığınızda beyninizin görsel korteksi aktif hale gelir. Sinestezi yaşadığınızda, o rengin tadını alıyormuş gibi hissedebilirsiniz. Araştırmacılar, sinestezisi olan kişilerin beyinlerinde duyusal uyarımlar arasında daha güçlü bağlantılar olduğuna inanıyor. Ayrıca, bazı maddeler geçici sinesteziye yol açabilir.
Sinestezinin Belirtileri
Sinestezinin birçok türü vardır. En bilinen türlerinden biri, harfleri veya haftanın günlerini belirli renklerle ilişkilendiren “grafem-renk” sinestezisidir. Bunun dışında, sesleri renklerle ilişkilendirme veya sayıları formlarla eşleştirme gibi başka türler de bulunur. Bazı kişiler yalnızca bir tür sinestezi yaşarken, bazıları birden fazla türü bir arada deneyimleyebilir. Genel belirtiler şunlardır:
- Duyular arasında istemsiz geçişler (örneğin, şekilleri tatmak, renkleri duymak).
- Belirli duyusal tetikleyicilerin öngörülebilir duyusal etkileşimlere yol açması (örneğin, her “A” harfini kırmızı olarak görmek).
- Farklı algılarını başkalarına açıklama yeteneği.
Sinestezi yaşayan kişilerin solak olma olasılığı daha yüksek olabilir ve genellikle görsel sanatlar veya müzikle ilgilenirler. Ayrıca, bu durumun kadınlarda daha yaygın olduğu düşünülmektedir.
Sinestezinin Tedavisi Var mı?
Sinestezinin özel bir tedavisi bulunmamakla birlikte, birçok kişi bu durumun onlara farklı bir bakış açısı kazandırdığını düşünmektedir. Bununla birlikte, bazı sinestezler bu durumun onları izole ettiğini hissedebilir ve deneyimlerini ifade etmekte zorlanabilirler. Benzer durumları yaşayan kişilerle çevrim içi topluluklarda buluşmak, bu izolasyon hissini hafifletebilir. Ayrıca, bir ruh sağlığı uzmanıyla görüşmek, sinestezinin hayatınıza nasıl değer katabileceğini anlamanıza yardımcı olabilir. Beyninizin her iki tarafının uyum içinde çalışarak yaratıcı işlerinizde size katkıda bulunabileceğini keşfedebilirsiniz.
Sinestezi Testi
Sinesteziniz olup olmadığını anlamak için çevrim içi testler yapabilirsiniz, ancak bu testlerin dikkatle değerlendirilmesi gerektiğini unutmayın. Sinestezi yaşadığınızı düşünüyorsanız, kendinize şu soruları sorarak başlayabilirsiniz:
- “A” harfini düşündüğünüzde belirli bir renk aklınıza geliyor mu? Alfabeyi gözünüzde canlandırıp her harfe atadığınız renkleri yazın ve birkaç saat sonra tekrarlayın. Renkler aynı mı? Eğer öyleyse, sinestezi yaşıyor olabilirsiniz.
- Klasik bir müzik parçası açın, gözlerinizi kapatın ve daha önce dinlemediğiniz bir şarkıyı dinleyin. Müziğin bir rengi var mı? Farklı enstrümanlar farklı renklere mi karşılık geliyor? Belirgin bir görsel deneyim yaşıyorsanız, sinesteziniz olabilir. Ancak bu konuda en doğru bilgiyi bir uzmandan alabileceğinizi unutmayın.
