Volkanların ortaya çıkması ve püskürme özellikleri, magmanın bileşimi, gaz içeriği ve bulunduğu yer gibi faktörlere bağlı olarak farklılık gösterir.
Dünya'nın iç yapısı çekirdek, manto ve dış kabuk olarak üç ana katmana ayrılır. Yüzeyin altında, manto katmanı oldukça sıcaktır ve belirli koşullarda eriyerek magma oluşur. Bu magma, yoğunluk farkı nedeniyle yüzeye doğru yükselir. Yeterli basınçla kabukta bir çatlak bulduğunda yüzeye çıkarak lav olarak akar.
Magmanın kimyasal yapısı ve içindeki gaz miktarı, patlamanın şiddetini belirler. Yoğun gaz içeren ve viskozitesi yüksek olan magmalar, genellikle şiddetli ve yıkıcı patlamalara yol açar. Örneğin, Hawaii'deki yanardağlarda düşük viskoziteli magma daha sakin bir şekilde akar, oysa Plinius tipi patlamalar gibi yüksek gaz içeriği olan volkanlar daha ani ve patlayıcı olur.
Levha Tektoniği ve Volkanlar
Levha tektoniği teorisine göre, Dünya'nın dış kabuğu, birbirine göre hareket eden büyük ve küçük levhalara bölünmüştür. Bu levha hareketleri volkanik aktivitelerin ana sebebidir. Levha sınırları, levhaların birbirine yaklaşması, uzaklaşması veya yan yana hareket etmesi sonucu volkanların oluşmasına zemin hazırlar. Subdüksiyon zonlarında (levhalardan birinin diğerinin altına battığı yerlerde) meydana gelen volkanlar genellikle yıkıcı ve patlayıcı niteliktedir.
Volkan Çeşitleri ve Yapıları
1. Stratovolkanlar: Bu tip volkanlar, lav ve piroklastik materyallerin üst üste birikmesiyle oluşur. Genellikle yüksek, dik yapılar oluşturur ve büyük, yıkıcı patlamalarla bilinir.
2. Kalkan Volkanlar: Daha az viskoz magmanın geniş bir alana yayılmasıyla oluşur, bu yüzden alçak ve geniş yapılara sahiptir. Hawaii tipi volkanlar kalkan volkanlara örnektir.
3. Lav Kubbesi Volkanları: Yüksek viskoziteli lavın merkezi bir yerden yükselmesiyle oluşur. Genellikle dik ve yüksek yapılar oluşturur.
