Menemen yemeğinin hikâyesini anlatmadan önce, ana malzemesi olan domatesin hikâyesinden bahsetmek gerek. Domates ilk kez 1500'lü yıllarda ABD'de yetiştirilmeye başlandı ve olgunlaşmamış sarı hali nedeniyle "Altın Elma" olarak adlandırıldı.
ABD halkı, uzun bir süre zehirli olduğunu düşündüğü için domatesi tüketmedi. Christopher Columbus'un Amerika'yı keşfetmesinden sonra domates, gemilerle Avrupa'ya taşındı. Avrupa'ya ulaşan domatesin bizim topraklara ulaşması ise 1900'lü yılları buldu.
Osmanlı döneminde yemeklerde domatesin kullanılmamasının sebebi, domatesin geç ulaşmış olmasıdır. İlk kez Adana'da yetiştirilmeye başlanan domates, zamanla İzmir'de de yetiştirildi. 1927 tarihli gazeteler, Menemen'de ilk domates mahsulünün yetiştirildiğini duyurdu. Osmanlı döneminde sarı haldeyken tüketilen domates, kırmızı haline döndüğünde çürüdüğü düşünülerek çöpe atılıyordu. Bu yüzden "Menemen" olarak bilinen yemek, Osmanlı zamanında değil Cumhuriyet döneminde yapılmaya başlandı.
Menemenin Ortaya Çıkış Hikâyesi
Menemen yemeği, mübadele ile Menemen ilçesine gelen Girit Türkleri tarafından yapılmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında, Menemen ilçesi tarıma dayalı bir ekonomiye sahipti. Zorunlu göçe tabi tutulan Rumlardan kalan verimli araziler, mübadele ile gelen Türklere paylaştırılmıştı. Girit Türkleri de bu göçmenler arasındaydı. Menemenliler, Giritli göçmenlerle tanışarak onların kültürlerini ve mutfaklarını öğrenmeye başladılar. Girit Türkleri, dağlardan topladıkları otları haşlayarak üzerine zeytinyağı döküp veya yumurta kırarak tüketiyorlardı. Bu ot yemeklerini Menemenlilere öğrettiler. Menemenliler de Giritli Türklerden etli domates yemeğini öğrendiler. Ancak ekonomik şartlar nedeniyle Girit Türkleri bu yemeğin malzemelerini değiştirdiler; et yerine yumurta, patates yerine soğan koyarak "Yumurtalı Domates" yemeğini ortaya çıkardılar. Zamanla bu yemek, ilçenin en sevilen yemeği haline geldi ve 1930'lu yıllardan itibaren lokantalara girmeye başladı, ardından ülkenin en sevilen yemeklerinden biri oldu.
İki farklı kültürün senteziyle ortaya çıkan bu lezzetli yemek, zamanla Menemen ilçesinin dışına yayılarak "Menemenlilerin Yemeği" olarak bilindi. Sonunda da günümüzde kabul gören adıyla "Menemen" olarak anılmaya başladı.
Menemen Tarifi
Menemen için Gerekli Malzemeler:
- 2 yemek kaşığı sıvı yağ
- 3 adet yeşil biber (sap ve çekirdekleri temizlenmiş, ince doğranmış)
- 3 orta boy domates (kabukları soyulmuş ve küçük doğranmış)
- 1/2 çay kaşığı tuz
- 3 adet yumurta
- İsteğe bağlı: Kaşar peyniri (küçük bir kâsenin yarısı kadar)
Yapılışı
1. Sıvı yağı tavaya alarak yeşil biberleri rengi dönene kadar kavurun.
2. Üzerine doğranmış domatesleri ekleyin.
3. Kısık ateşte, tavanın kapağını kapatarak domateslerin iyice pişmesini bekleyin. Domatesler su bırakmazsa biraz kaynar su ekleyebilirsiniz.
4. Domatesler piştikten sonra yumurtaları tavaya kırın. İster ayrı bir kapta çırpıp ekleyin, ister tavada karıştırın.
5. Üzerine tuz ve dilediğiniz baharatları ekleyerek yumurtalar pişene kadar bekleyin.
6. Kaşar peyniri eklemek istiyorsanız bu aşamada peyniri de ilave edebilirsiniz.
