Novarupta – Alaska
6 Haziran 1912’de başlayan Novarupta veya Katmai patlaması hem korkunç hem de harika bir olaydı. 60 saat boyunca 13 kilometreküpten fazla lav ya da saatte 573,2 milyon tona eşdeğer lav salındı. Yaklaşık 160 km uzaklıktaki Kodiak’ın zemininde 30 santimden fazla kül birikti.
Yanardağı çevreleyen soğumuş kül tabakası sarılarak “Valley of Ten Thousand Smokes” isimli vadiyi oluşturdu ve buharı tüten fümoreller yarattı. Olay, yaz sıcaklıklarını azalttığı söylenen bir atmosferik pusun oluşmasına bile neden oldu. Bu, 20’nci yüzyılın en büyük volkanik patlamasıydı.
Vezüv Yanardağı, İtalya
Diğer büyük volkanik patlamaların seviyesinde olmasa da, Vezüv Yanardağı’nın öfkesi onu kendi başına bambaşka bir kategoriye koyuyor. MS 79 yılında 24 Ağustos’ta patlayan yanardağ, Roma şehirleri Pompeii ve Herkulaneum’u yok etti. Külle kaplanmadan önce Pompeii, meyve ağaçlarının ve üzüm bağlarının yetiştiği verimli topraklarıyla biliniyordu.
Pelée Dağı – Martinik
Pelée Dağı, Fransız Karayip adası Martinik’teki sessiz St. Pierre mezrasının üzerinde saatli bir bombadır. Mayıs 1902’nin başlarında, şiddetli bir lahar (volkanik kaya parçaları ve sudan oluşan bir nehir) dağın yamacından fışkırdı, denize ulaşmadan önce bir şeker rafinerisini sular altında bıraktı ve bir tsunamiyi tetikledi.
Büyük böcekler ve zehirli yılanlar patlama yüzünden dağlardan kaçtılar ve kasabanın güvenliğini tehdit ettiler. Engerek ısırıkları yaklaşık 50 kişiyi öldürdü. 8 Mayıs’ta yanardağ patladı ve St. Pierre’i yok eden ve sadece birkaç dakika içinde 30 bin insanı öldüren aşırı ısınmış gaz ve enkaz patlamasını serbest bıraktı.
Nevado del Ruiz – Kolombiya
124 kilometrekarelik Nevado del Ruiz, heybetli bir stratovolkandır. 1570’ten beri birkaç kez patladı, ancak en büyük olanı 13 Kasım 1985’te meydana geldi. Magma yanardağın zirvesine doğru yükselirken, aşırı sıcaklık zirveyi örten devasa buzulları eritti. Erimiş buz nehirleri, mevcut nehirlerle birleşen yıkıcı laharlar haline geldi. En büyük volkanik patlamalar arasında yer alan patlama, Armero kasabası dümdüz etti ve selde 23 bin kişi hayatını kaybetti.
Pinatubo Yanardağı – Filipinler
15 Haziran 1991’de patlayan Pinatubo Yanardağı, Filipinler’de Luzon’un yoğun nüfuslu bir bölümünün tahrip olmasına neden oldu. En büyük volkanik patlamalar arasında bulunan 1991’deki Pinatubo Yanardağı patlaması, yaklaşık 800 insanın ölmesine ve 100 bin kişinin evsiz kalmasına neden oldu.
Karakatau (Krakatoa) – Endonezya
Endonezya, 1800’lerin en güçlü volkanik olaylarından ikisine ev sahipliği yaptı. Aslında Endonezya’da yanardağ patlamalarının olması pek de şaşırtıcı bir durum değildir. Çünkü ülkede 150 tane aktif yanardağ vardır. En büyük volkanik patlamalar arasında yer alan olaylardan biri, Ağustos 1883’te, Sumatra yakınlarındaki Karakatau patladığında meydana geldi. Yaklaşık 8 km küp lav, 80 km havaya fırladı ve devasa tsunamilere yol açtı.
Karakatau, büyük patlamasına kadar geçen aylarda sadece birkaç kez uyarı verdi ve kül bulutunun sadece 11 km yukarı çıktığı bir dizi küçük patlamalar oldu. 6 VEI değerine sahip ilk büyük patlama 26 Ağustos’ta oldu ve adanın üçte ikisini yerle bir etti. Bunu birden fazla patlama takip etti ve gezegenin sıcaklığının birkaç derece düşmesine neden olan küresel bir kül örtüsü oluştu. Tsunamiler komşu adalara çarptı ve yaklaşık 36 bin kişi öldü.
St. Helens Yanardağı – ABD
18 Mayıs 1980’de St. Helens Yanardağı patladığında Kuzey Amerika’da volkanik terör yaşandı. Günler öncesinde gerçekleşen bir deprem yanardağda çığlara yol açmıştı. Bunu araziyi istikrarsızlaştıran binlerce deprem izledi. Ardından 5,1 büyüklüğünde bir deprem, zirvenin kül ve sıcak gazları gökyüzüne doğru savurmasına neden oldu. Patlama, dağın yüksekliğinden 400 metre daha yükseğe çıktı.
Etkiler 370 km kare boyunca hissedildi ve görüldü, ayrıca 254 kilometrelik otoyol hasar gördü. Yaşanan felaket 1.1 milyar dolarlık zarara neden oldu. Ayrıca ABD tarihindeki en ölümcül volkanik patlamalar arasında bulunan felakette 57 kişi hayatını kaybetti.
Tambora Dağı – Endonezya
Nisan 1815’te Endonezya’nın Sumbawa kentinde patlayan Tambora Dağı, volkanların acımasızlığını bir kez daha kanıtladı. 7 VEI değerindeki patlamadan önceki günlerde, yakındaki askerler top benzeri gümbürtüler duydular ve hemen silahlandılar, çünkü bir düşmanın saldırmak üzere olduğunu düşündüler.
Tambora, atmosfere 40 km boyunca 19 km küp gaz ve toz yayarak yükselen tsunamileri tetikledi ve çevredeki adaları külle kapladı. Yaklaşık 10 bin kişi hemen öldü ve daha sonra gıda kıtlığı nedeniyle toplam 90 bin kişi hayatını kaybetti. Bugün bilim adamları, epik patlamanın küresel havayı kökten değiştirmiş olabileceğine ve Kuzey Amerika ve Avrupa’da mahsul kıtlığına yol açabileceğine inanıyorlar.
Yellowstone – ABD
Yellowstone Milli Parkı’nın zemininin altında insanlık tarihinde önemli ölçüde en az üç kez patladığına inanılan bir süper volkan gizlenmektedir. Bu patlamalar, 2,1 milyon yıl önce (8 VEI değerinde), 1,3 milyon yıl önce ve 664.000 yıl önce meydana geldi. Sonuncusu yerde 54 ila 80 km büyüklüğünde bir çöküntü bıraktı. Günümüzde Yellowstone’un altındaki magma 8 km derinliğindedir.
