Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) dahil olmak üzere, Birleşmiş Milletler (BM) kuruluşları ve 57 akademik kurumdan toplam 122 uzmanın işbirliğiyle hazırlanan Lancet Sağlık ve İklim Değişikliği Geri Sayım 2024 Raporu yayınlandı.
Bu kapsamlı rapor, dünya genelinde hızla ilerleyen iklim değişikliğinin sağlık üzerindeki tehditlerinin 15 göstergeden 10'unda yeni rekor seviyelere ulaştığını ortaya koyuyor.
İklim Krizinin 2023 Yılı Etkileri
2023 yılı, kalıcı kuraklıklar, ölümcül sıcak hava dalgaları, orman yangınları ve aşırı fırtına ile sel olayları gibi iklim kaynaklı afetlerin yoğun şekilde yaşandığı bir yıl oldu. Bu olaylar, insanların sağlığı, yaşam standartları ve geçim kaynakları üzerinde ciddi olumsuz etkiler yarattı. Geçen yıl dünya genelinde, sağlığı tehdit eden yüksek sıcaklıklar nedeniyle insanlar olması gerekenden 50 gün daha fazla sıcak havaya maruz kaldı. Ayrıca, aşırı kuraklıkların dünya kara alanlarının %48’ini etkilediği kaydedildi.
65 yaş üstü bireyler arasında sıcağa bağlı ölümler, 1990’lı yıllara kıyasla %167 artış gösterdi. Aynı zamanda, sıcaklık artışı nedeniyle açık havada yapılan yürüyüş ya da bisiklet gibi hafif egzersizlerde insanlar rekor seviyede ısı stresine maruz kaldı. Bu durum, küresel iş gücü kaybını 512 milyar iş saatine çıkarırken, bu kaybın ekonomik değeri yaklaşık 835 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Son 10 yılda, küresel kara alanının %61’inde 1961-1990 ortalamasına göre aşırı yağış olaylarının arttığı, bu durumun da sel, bulaşıcı hastalıklar ve su kirliliği gibi riskleri tetiklediği belirtildi.
Sivrisinek Kaynaklı Hastalıklarda Artış
İklim değişikliği, sivrisinek kaynaklı hastalıkların yayılma potansiyelini de artırdı. Geçtiğimiz yıl, dünya çapında 80’den fazla ülkede rekor sayıda, 5 milyondan fazla dang vakası görüldü. Bu durum, iklimin bulaşıcı hastalıklar için elverişli hale gelmesinin bir sonucu olarak değerlendirildi.
Karbondioksit Emisyonları Zirvede
Raporda yer alan göstergeler, fosil yakıtlara devam eden yatırımların, emisyon seviyelerini tarihsel zirveye taşıdığını gösteriyor. 2023 yılında enerji sektöründen kaynaklanan karbondioksit emisyonları, 2022 yılına göre %1,1 artarak yeni bir rekora ulaştı. Uzmanlara göre, bu emisyon artışı insan sağlığı üzerinde büyük riskler oluştururken, gelecekte sağlıklı bir yaşam hedefini daha da zorlaştırıyor.
Türkiye’deki Durum
Türkiye’de de iklim değişikliği kaynaklı sıcak hava dalgalarının etkileri giderek artıyor. 2014-2023 yılları arasında Türkiye’deki her bir bebek ve 65 yaş üzeri yetişkin sırasıyla yılda ortalama 14,8 gün ve 13,7 gün sıcak hava dalgalarına maruz kaldı. 2023 yılında ise bu süreler sırasıyla 24,8 gün ve 21,9 güne çıktı. Geçen yıl sıcaklık kaynaklı iş gücü kaybı 471 milyon saat olurken, bu kaybın 846 milyon dolar ekonomik zarara neden olduğu tahmin ediliyor. Türkiye genelinde 2019-2023 yılları arasında ülke yüzölçümünün %82,7’sinde en az bir ay, %43,3’ünde ise en az üç ay aşırı kuraklık görüldü.
Uzmanlardan Uyarı ve Öneriler
Lancet Geri Sayım İcra Direktörü Marina Romanello, bu yılki raporda sekiz yıllık takip sürecinde en endişe verici bulguların yer aldığını vurguladı. Romanello, fosil yakıtların genişlemesinin ve sera gazı emisyonlarının rekor seviyelere ulaşmasının sağlıklı bir gelecek umutlarını zora soktuğunu ifade etti. İklim değişikliği ile mücadelede fosil yakıtlara yapılan yatırımların azaltılmasının, temiz enerjiye geçişin hızlandırılmasının ve ekonomik büyüme sağlanırken toplum sağlığının öncelikli hale getirilmesinin önemine değindi.
Lancet Countdown Eş Başkanı Anthony Costello da sağlıklı bir gelecek için fosil yakıt temelli ekonomik sistemlerden sıfır emisyonlu sistemlere geçilmesi gerektiğini vurguladı. Costello, küresel finans sisteminde dönüşüm ihtiyacına dikkat çekerek, iklim değişikliği politikalarının merkezinde insan sağlığının yer almasının önemine işaret etti.
