Keloğlan, pek çoğumuzun Rüştü Asyalı'nın başrolünde olduğu film serisiyle tanıdığı ancak tarihi kökenleri çok daha eskiye dayanan bir masal kahramanıdır. Türk-Altay mitolojilerinde adı geçen bu saçsız kahraman, başlangıçta annesiyle yaşayan bir garibandır ve masallarının hikayesi, annesiyle vedalaşmasıyla başlar. Keloğlan’ın öyküsü, zamanla evrim geçirmiş, mitolojik çağdan masalsı bir evreye uzanmıştır.
Mitolojik Çağdaki Keloğlan: Güçlü ve Kahraman
Mitolojik çağda Keloğlan, ateş tanrıçası ile mücadele eden, tanrısal güçlere sahip bir kahramandır. Bu dönemde Keloğlan, Kazak Türkleri arasında hala "Tazşa" adıyla anılmaktadır. Saçları normalde uzar, fakat süper kahraman gibi bir dönüşüm geçirerek saçları dökülür. Bu dönemdeki Keloğlan, neşeli ya da gülünç bir figür değil, ciddi bir kahramandır ve tanrısal güçlere sahip bir figürdür. Onun mücadelesi, mitolojik öğelerle yoğrulmuş bir kahramanlık öyküsüdür.
Masalsı Dönemde Keloğlan: Zekâ ve Hilekâr
Ancak zamanla, Keloğlan'ın kişiliği de değişir. Masalsı döneme geldiğinde, bu karakter artık daha sivri zekâlı, bazen hilekâr ve eğlenceli bir figür haline gelir. Masalların bu yeni evresinde İslamî figürler de yerleşir ve Keloğlan’ın ateşe karşı dayanıklılığı, onun masalsı evreye adım atmasıyla birlikte öne çıkar. Bu dönemde Keloğlan, sıklıkla zorlu durumlarda, şansının yardımıyla ya da başka karakterlerin desteğiyle kurtulur.
Keloğlan ve Türk Mizahı
Keloğlan’ın masallarında, Türk halkının mizah anlayışını yansıtan öğeler de sıklıkla bulunur. Ozanlar tarafından anlatılmaya başlanan Keloğlan masalları, zamanla şiirsel bir üslup kazanmış, halkın mizah anlayışı bu masallara birçok güldürü unsuru katmıştır. Keloğlan’ın karakteri, gelişmiş mizah duygusuyla, Türk halkının güldürüsünü de içinde barındırır. Bu dönemde Keloğlan, genellikle padişah kızına âşık olan ve aşkını kazanmak için çeşitli maceralara atılan bir figürdür.
Keloğlan, masalın sonunda padişahın kızıyla evlenmek için büyük bir çaba sarf eder. Kaf Dağı'na dahi gitmek zorunda kalan Keloğlan, padişahın istediği şifalı otu bulmak için sayısız zorlukla karşılaşır. Bu yolculukta cadılar, devler ve hatta dev domuzları binek olarak kullanan yaratıklarla mücadele eder. Ancak her zaman olduğu gibi, Keloğlan masalın sonunda kazanan taraf olur.
Günümüz Keloğlan’ı: Eleştirel Bir Bakış
Bugün, masalsı evredeki Keloğlan karakterine bakıldığında, onun çıkarcı, cesaretsiz ve genellikle başkalarının yardımıyla kurtulan bir figür olduğunu söylemek mümkündür. Keloğlan, annesini sıkça üzen ve onun ömründen ömür götüren bir kişilik olarak çizilir. Ancak tüm bu olumsuz yönlerine rağmen, her masalda sonunda mutlu sona ulaşır ve hikâye olumlu bir notla biter.
