Her ayın sonunda parasız kalmamızın sebebi, Cashless Effect (Nakitsizlik Etkisi) ismi verilen bir kavram olabilir. Gelin bu kavramı birlikte inceleyelim.
Cashless Effect Nedir?
Cashless Effect temelde, alışveriş esnasında veya herhangi bir harcama yaparken nakit para yerine kredi kartı kullanmayı tercih etme eğilimimizi açıklayan bir kavram. Pek çok insanda görülen bu eğilimin arkasında ise oldukça şaşırtıcı fakat ay sonunda parasız kalmaya sebep olan bazı psikolojik süreçler yatıyor.
Nakit yerine kredi kartı kullanmanın cazibesi, cüzdanın ağırlaşmamasıyla ilgili. İnsanlar, harcama sırasında kredi kartı kullanarak, nakit parayla ödeme yapmadıklarında ortaya çıkan psikolojik etkilerden kaçınabiliyorlar. Bu durumda, harcamaları kontrol etmek zorlaşıyor ve daha fazla harcamaya eğilimli oluyorlar. Ancak, bu kolaylık ay sonunda parasız kalma riskini artırabilir.
Cashless Effect kavramı, ilk defa 1979 yılında pazarlama ve ekonomi teorisyeni Elizabeth Hirschman tarafından tanımlandı. Hirschman 1979 yılında bir mağaza zincirinin müşterileri üzerinden bir çalışma gerçekleştirdi. Buna göre müşteriler arasında en fazla harcama yapanların, kredi kartıyla harcama yapanlar olduğu tespit edildi.
Bununla birlikte mağazanın kredi kartıyla alışveriş yapan müşterileri, alışverişte nakit kullananlara kıyasla ürünün fiyatından çok, özellikleriyle ilgileniyorlardı. Bir başka ifadeyle kredi kartı kullananlar, para harcamaya dair çok daha az kaygı duyuyor ve çok daha kolay bir şekilde para harcıyorlardı. Para harcama kaygısının azalması ise ay sonunda mutlak bir şekilde parasız kalma durumunun ortaya çıkmasına neden oluyordu. Yani Hirschman’ın Cashless Effect olarak tanımladığı durum nedeniyle alışverişte kredi kartı kullanmak daha az ekonomik kaygıya, daha çok harcamaya ve ay sonunda parasızlığa sebebiyet veriyordu.
Cashless Effect, gündelik yaşamda sıklıkla karşılaşılan bir durum ve Cashless Effect’in ortaya çıkmasında psikolojik süreçler de oldukça etkili. Örneğin bir mağazada bütçeniz için uygun olmayan bir ürünle karşılaştığınızı düşünün. Bütçeniz el vermediği için doğal olarak o ürünü satın almanız pek olası değil. Ancak işin içerisine kredi kartları girdiği zaman, durum değişiyor. Kredi kartı sayesinde fiziksel bir para kaybına uğramayacağınız için ürünü satın alma eğiliminiz ciddi şekilde artıyor.
Son yıllarda ekonomi ve ticaret alanında önemli değişiklikler yaşanıyor. Örneğin “taksitler” günümüzdeki alışveriş düzeninin en önemli unsurlarından biri haline gelmiş durumda. Buna bağlı olarak kredi kartı kullanan insanların sayısı da gün geçtikçe artıyor. Bu nedenle de Cashless Effect, her geçen gün daha fazla insanın ay sonunda parasız kalmasına neden oluyor.
Öte yandan dijital alışverişin getirdiği konfor da Cashless Effect’in büyüyen bir sorun haline gelmesinde etkili. Günümüz alışverişlerinin büyük bölümü internet üzerinden gerçekleştiriliyor. İnternet alışverişleri içinse çoğu zaman bir kredi kartına ihtiyaç duyuluyor. Kredi kartlarının günümüz alışverişlerinin temel aracı haline gelmesi ise insanların hem harcama alışkanlıklarını değiştiriyor hem de daha fazla harcama yapmasına neden olarak Cashless Effect’i giderek büyüyen bir sorun haline getiriyor.
Cashless Effect’in Yıkıcı Etkilerinden Korunmak İçin Ne Yapılabilir?
Uzmanlar, Cashless Effect’in yıkıcı etkilerinden korunmak için yapılabilecek en mantıklı şeyin, genel tasarruf tedbirleri oluşturmak olduğunu ifade ediyor.
Örneğin düzenli olarak veya büyük harcamalardan önce bir bütçe planı hazırlamak gibi. Bunun dışında kredi kartı limitlerini kendi kontrolünüz altına almanız da faydalı olabilir. Bunun için harcamalarınızı kredi kartınızın limitine göre değil de kendi belirlediğiniz limite göre şekillendirebilirsiniz.
