Korku karşısında genellikle "savaş ya da kaç" tepkisi ortaya çıkar. Ancak bazen, bu tepki beklemeye alınır ve kişi donup kalır. Donma sırasında hem sempatik hem de parasempatik sistemler etkinleşir, beyinde belirli bölgeler harekete geçer ve vücut fiziksel olarak hareketsizleşir.
Korkuyla Yüzleşme
Topluluk önünde konuşma korkusu gibi durumlar, donma tepkisine yol açabilir. Bu durumda, beyinde motor kontrolüyle bağlantılı bölgeler etkinleşir ve kişi fiziksel olarak hareketsizleşir. Donma, bazen kaçma veya savaşma seçeneklerinin mümkün olmadığı durumlarda ortaya çıkar.
Neden Donuyoruz?
Donma tepkisi, vahşi doğada hayatta kalma stratejisi olarak görülebilir. Özellikle yırtıcı bir tehlike karşısında, donup kalmak çevreyi dikkatlice gözlemlemeye ve tehdidi tespit etmeye yardımcı olabilir. Tonik hareketsizlik ise kaçma seçeneğinin olmadığı durumlarda ortaya çıkar.
Donma tepkisi günlük yaşamımızda bazen engelleyici bir etki yaratabilir. Anksiyete bozukluğu veya travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişiler, donma tepkisini yönetmekte zorlanabilirler.
Beynimizde Neler Oluyor?
Donma sırasında otonom sinir sistemi devreye girer. Sempatik ve parasempatik sistemlerin bir arada aktive olmasıyla vücut, savaş ya da kaç tepkisinin beklemeye alındığı bir duruma girer. Beyindeki amigdala ve ventrolateral periaqueductal grey (vlPAG) bölgeleri, bu tepki sürecinde önemli rol oynar.
Korkuyla başa çıkma mekanizmalarını anlamak, beyin ve davranış bilimindeki gelişmelerle sürekli genişlemektedir. Bu bilgiler, donma tepkisinin nedenleri konusunda daha fazla anlayış kazanmamıza ve korkularımızla daha etkili bir şekilde başa çıkmamıza yardımcı olabilir. Bu bağlamda, "savaş ya da kaç" perspektifini genişleterek, donma tepkisinin de göz önüne alınması önemli bir adım olabilir.
