Eski imparatorluklar tarafından giysileri renklendirmek, parfümleri kokulandırmak ve yemeklere tat katmak için kullanılmıştır. Büyük İskender, savaş yaralarını iyileştirmek amacıyla safranı banyolarına eklerken, Kleopatra'nın günlük safran infüzyonlu at sütü banyosunun, efsanevi güzelliğini artırdığı söylenir. Ancak, bu bilgileri kendimiz test etmemiz pek olası görünmüyor; çünkü bir safran banyosu yapmak yüzlerce dolara mal olabilir. Bu da, safranın neden bu kadar pahalı olduğunu sorgulamayı gerektiriyor.
Safran, dünyanın en nadir ve en pahalı yiyeceğidir. Tarihte bazı dönemlerde, safranın ağırlığıyla altından daha değerli olduğu bile olmuştur. Peki, safran neden bu kadar değerli ve her kuruşuna değiyor mu?
Safran Neden Bu Kadar Değerli?
Bu baharatı sadece pahalı bir market ürünü olarak görmemelisiniz. Safranın bu kadar pahalı olmasının iyi bir nedeni var.
Safran iplikçikleri, Crocus sativus adlı mor renkli bir çiçeğin, yani safran krokusunun merkezindeki stigmalardır. Her çiçekte yalnızca üç tane turuncu-sarının karışımı stigma bulunur; bu da demektir ki, az miktarda safran elde etmek için çok sayıda çiçek gerekir. Bir pound safran, 15.000 ile 20.000 stigma içerir. Kendi safranınızı yetiştirmek isteseniz, bir pound safran elde edebilmek için 75.000 çiçek gerekecektir!
Ancak safranın pahalı olmasının tek nedeni bu değil. Çiçekler oldukça narindir ve safran iplikçiklerini düzgün bir şekilde çıkarabilmek için elle toplanmaları gerekir. Gerçekten de, safran iplikçikleri çiçekler açıldıktan kısa bir süre sonra toplanmazsa, solup kullanılamaz hale gelir. Bir pound safran toplamak yaklaşık 370 ila 470 saat iş gücü gerektirir.
Narın olmasının yanı sıra, safran çiçeklerini yetiştirmek de kolay değildir. Çiçekler fazla güneş ışığına maruz kalamaz, fazla sulanamaz ve soğuk hava koşullarında iyi yetişmezler; hatta tek bir gün soğuk hava, tüm ürünü yok edebilir.
Safran çiçekleri yaz aylarında ekilir ve hasat için sonbaharın ortaları ile sonlarına doğru hazır hale gelir. Hasat zamanı geldiğinde, safran iplikçikleri, öğlen güneşinin zarar vermesini önlemek için güneşin doğmasından kısa bir süre sonra toplanmalıdır.
Tüm bu nedenlerle, "safran neden bu kadar pahalı?" sorusunun cevabı net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda safranın eşsiz ve tanımlanması zor tatlarının maliyetini haklı çıkardığını da açıklar. Yine de, safran iplikçiklerine bütçenizi ayıramıyorsanız, safran içeren baharat karışımlarını daha uygun maliyetle deneyebilirsiniz.
Safran Nereden Geliyor?
Tarihçiler, safran krokusunun Asya Minor ve Akdeniz çevresindeki topraklara özgü olduğunu ve ilk olarak günümüz İran'ında veya Yunanistan'ın güneybatı adalarında bir ürün olarak yetiştirildiğini düşünüyor.
Safran baharat olarak kullanılmaya başladığında, tüccarlar, kaşifler ve genişleyen imparatorluklar tarafından tüm dünyaya yayılmıştır. Günümüzde tavuk ve köri yemeklerinden risotto ve paellaya kadar her şeyde kullanılmaktadır.
Bugün, safranın büyük çoğunluğu İran, Hindistan (çay çayının doğduğu yer), İspanya ve Yunanistan'da yetiştirilmektedir. Her yıl hasat edilen 300 ton safranın yaklaşık %90'ı İran'dan sağlanmaktadır.
Ancak dünyanın en kaliteli ve en pahalı safranı Hindistan'ın Kashmir eyaletinden gelmektedir. Bir pound safran 1.500 dolardan fazla bir fiyata satılabilir. Mevcut yüksek fiyatına rağmen, iklim değişikliği nedeniyle Kashmir safranının fiyatı gelecekte daha da yükselebilir.
Özetle, safranın bu kadar pahalı olmasının nedeni, yetiştirilmesinin ve üretilmesinin gerçekten çok zor olmasıdır ve iklim değişikliği bu zorluğu daha da artırmaktadır.
