II. Dünya Savaşı, Türkiye ekonomisi üzerinde olumsuz anlamda büyük etkilere sebep oldu. Genç nüfusun askere alınması, tarıma dayalı iktisadın temel unsuru olan tarımsal üretimde büyük düşüşlere neden oldu. Bu süreçte, 1945 yılı tarımsal hasılası önemli ölçüde geriledi.
Yükselen fiyatlar ve ekonomideki istikrarsızlık karşısında, dönemin hükümeti 18 Ocak 1940 tarihinde 3780 sayılı ‘Millî Korunma Kanunu’nu yürürlüğe koydu. Söz konusu kanun, hükümete olağanüstü yetkiler sağlıyordu. Kanun çerçevesinde hükümet; fabrikalarda üretilen mallara değer fiyatını ödeyerek el koyma, fabrikaları işletme, işçilere zorunlu görevler verme, mal fiyatlarını tespit etme, ürünleri istediği gibi dağıtma ve halkın ihtiyaçlarına yönelik ticari faaliyetlerde bulunmak üzere kurumlar oluşturma yetkisini aldı.
Stratejik Madene Olan İhtiyaç
Savaş döneminin kısıtlı da olsa bazı alanlara olumlu etki ettiğini söylemek de mümkün. Stratejik madene olan gereksinimin doğması daha doğrusu bu ihtiyacın büyük ölçüde artması madencilik, elektrik, gaz ve su sektörlerinde hafif de olsa olumlu bir kıpırdanma meydana getirdi. Zorluklarla geçen bu dönemde, ülkenin tasarruf eğilimi mühim ölçüde arttı.
Savaş Sonrası
Türkiye ekonomisi, savaş bittikten sonra da sıkıntılar yaşamaya devam etti. 7 Eylül 1946’da Cumhuriyet tarihindeki ilk devalüasyon gerçekleştirildi. Devalüasyon öncesinde 1 dolar 1,29 TL iken, bu tarih itibarıyla 1 dolar 2,80 TL'ye çıktı. Devalüasyon kararıyla ithalat üzerindeki sınırlamalar büyük ölçüde kaldırıldı fakat bu politika, ithalatın ihracata göre çok daha hızlı büyümesine yol açtı ve ithalat-ihracat dengesi altüst oldu.
Türkiye'nin tarım ürünleri fazlalarının savaş sona erdikten sonra Avrupa ülkelerine kolayca satılabileceği düşüncesi mevcuttu. Ancak savaş sonrası ortaya çıkan ağır tablo ve lojistik güçlükler sebebiyle bu öngörü tutmadı. Tahminler tutmadığı için de birçok ekonomist 1946 devalüasyonunu yanlış bir karar olarak değerlendirdi.
İçerikte sıralanan ekonomik koşul ve sıkıntılar, ülke ekonomisini savaş sonrasında da etkilemeye ve şekillendirmeye devam etti. Her ekonomik krizin ülkenin makro ekonomik yapısı üzerinde derin izler bıraktığını söylemek mümkün.
