Sevdenur NAMALAN'ın 30 Ağustos 2023 tarihli yazısı: Demir Yolunun Ortaya Çıkışı
Bugünkü anlamında ilk demir yolunun ortaya çıkışı, 1800’lü yıllara kadar dayanmaktadır. İngiliz Mühendis George Stephenson tarafından geliştirilen ilk raylı sistem denemesi, 1830 yılında yapılmıştır. İngiltere’de ortaya çıkan demir yolu, Sanayi Devrimi sonrasında hızlı ulaşım ihtiyacı sonucunda doğmuştur. Ancak günümüz manasında demir yolu ortaya çıkmadan önce ray sistemlerinin maden ocaklarında kullanılmaya başlandığı görülmüştür. 16. yüzyılın başlarında kullanılan tahtadan raylar daha sonra yerini demir raylara bırakmıştır. Sanayi devrimi sonrası üretimin hız kazanmasıyla ulaşımda da hız beklentisi oluşmuştur. Bu durum, demir yolu ulaşımının gelişmesindeki en büyük etkenlerdendir.
18. yüzyılın sonu itibarıyla buhar gücüyle çalışan lokomotifler ve demir ray sistemleri üzerinde girişimlere başlanmıştır. İngiliz Richard Trevithick’in 1804 yılında buharlı lokomotif icadıyla modern anlamda ilk demir yolu taşımacılığına başlanmıştır. Bu süreçte elbette bazı aksaklıklar da ortaya çıkmış, ulaşımda aksamalar oluşmuştur. Zamanla bu sorunlar üzerine yapılan geliştirmelerle demir yolu ulaşım sistemleri bugünkü mahiyete ulaşmayı başarmıştır.
İlk defa İngiltere’de ortaya çıkan demir yolu, kısa süre içerisinde tüm Avrupa ülkelerine yayılmaya başlamıştır. Bu yayılım, Osmanlı Devleti’nde de etkili olmuştur. Bu anlamda Osmanlı, demir yolu yapımına önem vermiş, bu konuda çalışmalara çok geçmeden başlamıştır. Liverpool-Manchester treninin fotoğraflarını odasında bulunduran Sultan Abdülmecid, Osmanlı topraklarında da demir yolu çalışmalarının başlamasını istemiştir. Bu anlamda Osmanlı topraklarında inşa edilen ilk demir yolu, 1851’de yapımına başlanan İskenderiye-Kahire Hattı olmuştur. İngilizler tarafından yapılan ve toplamda beş yıl süren demir yolu hattı, 211 km ile 1856 yılında kullanıma açılmıştır.
İskenderiye-Kahire Demir Yolu Hattı’nı, 1860 yılında yapılan Köstence-Çernova Demir Yolu Hattı izlemiştir. 1863 yılında Rusçuk-Varna, 1866 yılında İzmir-Kasaba kullanıma açılarak 15 yılda 513 km’lik demir yolu uzunluğuna ulaşılmıştır. 1874 yılında İstanbul, İzmit, Adapazarı, Eskişehir, Ankara ve Konya hattı işletmeye açılmıştır. 1874 yılında ise İstanbul-Bulgaristan-Yunanistan Hattı tamamlanarak kullanıma sunulmuştur. Osmanlı hükûmeti, 1871 yılından sonra demir yolu üretimini yabancı şirketlere teslim etmek yerine kendisi üstlenmeye başlamıştır. Demir yolu ulaşımı için mali kaynağı iç borçlanma ile karşılayan Osmanlı Devleti, ilerleyen yıllarda ekonomik buhran sebebiyle yatırımları durdurmak durumunda kalmıştır.
