Deprem ışıkları, henüz tam olarak açıklanamayan ve bilim dünyasında merak uyandıran doğa olaylarından biridir. Tektonik gerilimle ilişkilendirilen bu ışıklar, atmosferin farklı yüksekliklerinde gözlemlenir ve çeşitli renkler ile şekiller sergileyebilir. Ancak, bu ışıkların depremle doğrudan bir ilişkisi olduğu kanıtlanmamıştır.
Deprem ışıkları, genellikle tektonik gerilimin yüksek olduğu bölgelerde daha sık gözlemlenmekle birlikte, her depremde bu ışıkların ortaya çıkmadığı ve her zaman depremi takip etmediği için olayın doğası hâlâ araştırılmaktadır. Bazı teorilere göre, bu ışıklar iyonosfer tabakasındaki gerilimden kaynaklanıyor olabilir. Ancak, daha alçak irtifalarda gözlemlenen ışıklar, "ball lightning" olarak bilinen başka bir bilinmeyen doğa olayı ile ilişkilendirilebilir.
Deprem Işıkları Nerelerde Gözlemlendi?
Deprem ışıkları, dünya genelinde birkaç büyük depremde belirgin bir şekilde gözlemlenmiştir. 2011’de Japonya’daki Fukuşima ve 2009’daki L’Aquila depremlerinde, deprem ışıkları net bir şekilde kaydedilmiştir. Ayrıca, 2017 Meksika depremi ve 2016 Yeni Zelanda depremi sırasında da bu ışıklar gözlemlenmiştir. Ancak her depremde bu ışıkların görülmemesi, bilim insanlarının bu doğa olayının nedenlerini tam olarak çözmelerini zorlaştırmaktadır.
Deprem Işıkları ve Statik Elektrik
Rutgers Üniversitesi’nden Profesör Troy Shinbrot, deprem ışıkları ile ilgili yaptığı deneylerde, kırıklar oluşturarak enerji yükü üretmeyi başarmıştır. Bu deney, fay hatlarındaki kayma ve çatlakların, milyonlarca voltluk statik elektrik ürettiğini öne sürmektedir. Ancak, deprem ışıklarının her zaman görünmemesi, bu teorinin doğruluğunu sorgulatmaktadır. Shinbrot’un deneylerinde kullanılan tozlar ve elde edilen elektrik yükü, deprem ışıklarının kaynağına dair ipuçları sunsa da, hala kesin bir sonuca ulaşılmış değildir.
Su Pompalanması ve Deprem Işıkları
Deprem ışıkları ile ilgili dikkat çeken bir diğer faktör ise, yer altına pompalanan suyun etkisidir. İnsan eliyle veya doğal olarak yer altına pompalanan su fazlalığı, gerilim oluşturabilir veya fay zonlarını kayganlaştırarak depremi tetikleyebilir. Örneğin, Colorado’daki yer altı atık su pompalanmasının, bölgedeki küçük depremleri artırdığı ve deprem ışıklarının sık görüldüğü belirtilmektedir. Çin'in Sichuan bölgesindeki 2008 depreminde de, depremden 30 dakika önce ışıklar gözlemlenmiştir. Yapılan araştırmalar, barajlarda biriken suyun depremi tetiklediğini ortaya koymuştur.
Deprem Işıkları ve Sonoilüminesans
Memphis Eyalet Üniversitesi’nden Arch Johnston’a göre, deprem ışıkları suyun ultrasonik titreşimlerle uyarılması sonucu oluşan "sonoilüminesans" olgusuyla açıklanabilir. Bu teori, suyun içindeki küçük kabarcıkların hızla patlamasıyla ışık üretmesini açıklar. Ancak, bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.
Deprem Işıkları Hangi Fay Hatlarında Görülür?
Deprem ışıkları, özellikle dikey faylar üzerinde yaşanan depremlerde daha sık gözlemlenmektedir. San Andreas Fayı gibi büyük fay hatlarında, fayın kırılması sırasında elektrik akımı oluşabilir. Ancak bu akımın ne zaman ışığa dönüşeceği henüz tahmin edilememektedir, çünkü fay hatları karmaşık yapılar ve gerilimlerin etkisiyle bu süreç değişkenlik gösterebilir.
