Sevdenur NAMALAN'ın 19 Temmuz 2023 tarihli yazısı: Doğrusal Olmayan Modeller
İletiyi kodlayan tasarımcının yani sunum yapan kaynağın kodunu açan, yorumlayan ve besleyici yankı (geri bildirim) yapan bir alıcı söz konusudur.
Osgood ve Schramm’ın Dairesel Modeli
Modelde, ‘’kaynak’’, ‘’mesaj’’ ve ‘’hedef’’ unsurları iletişim sürecinin ana unsurları olarak belirlenmiştir. Bu unsurlar dairesel bir konumda yer alırlar. Dairesel Modeller, çizgisel olanlardan farklı olarak iletişim sürecini doğrusal değil döngüsel bir yapı olarak tanımlamıştır.
Schramm’ın iletişim modeli, hem kişilerarası hem de kişi ile gönderen arası iletişimde kullanılmaktadır. Model iletişimi, mesajları ve geri bildirimleri oluşturan hiç bitmeyen bir süreç olarak kabul eder. Her bir kişi hem gönderici hem de alıcıdır, bu nedenle mesajın her seferinde yorumlanması gerekir. Yorumlanan veri ‘’bilgi’’ olarak bilinir.
Dance’nin Sarmal (Helical) Modeli
Frank Dance’in gündeme getirdiği Sarmal (Helical) Modeli Osgood ve Schramm’ın çizgisel olmayan iletişim modelinin gelişmiş biçimi olarak kabul edilmektedir. Dance çizgisel ve dairesel modelleri karşılaştırırken dairesel modellerin daha açıklayıcı olduğunu düşünmüştür. Ancak bunlarda iletişim dairesel bir yörünge çizmekte ve kaynağa dönüş gerçekleşmektedir.
Dance’in varsayımı iletişim sürecinde alıcıdan dönen geri bildirimler yoluyla kaynağın geçmiş deneyimlere başvurarak yeniden bir yorumlama ve değerlendirme yaptığı böylece kendine yön verdiği yönündedir. Böylece sarmal yukarı doğru sürekli genişlemektedir. Modeldeki değişken özellik toplumsal yaşantıda bilgi edinme ve paylaşma süreçlerinin aktif yapısının sonucudur. Modeldeki iletişim içinde yer alan ‘’kişi’’ değişkeni diğer modellerin çoğundan farklı olarak olumlu tanımlanmıştır.
Gerbner’in Genel İletişim Modeli
Gerbner’in modeli, daha önce yapılmış çalışmaların farklı unsurlarının birleştirilmesinden elde edilen karma bir model olarak sunulmuştur. Model birbirinden ayrı on evreyi yapılandırır.
Newcomb’un ABX Denge Modeli
Newcomb’un ABX denge modeli doğrusal süreçlerden farklı 3 köşeli bir model sunmaktadır. Modele göre A, B ve X birbirleriyle sürekli etkileşim halindedir ve birbirinin bağımlı değişkeni durumundadır. Bu model hedef kitlenin yanı sıra toplumsal ilişkileri de katıyor.
Modele göre, toplum içerisinde belirli inanç, tutum ve davranışlara sahip kişiler arasında dengesizlik ve denge arasında hareket eden bir ilişki söz konusudur.
Westley ve MacLean’ın Modeli
Bu model Newcomb modelinin genişletilmiş ve kitle iletişim amaçlarına uygulanmış şeklidir. ABX denge modelinin doğrusal biçime çevrilmiş halidir. Modelde değişkenler X, A, C ve B olarak belirlenmiştir. X bir iletiye konu oluşturabilecek her türlü unsuru ifade etmektedir. A, X niteliğindeki unsurları topluma yaymak isteyen kurumları veya kişileri ifade etmektedir. C, profesyonel çalışma yapan ve X unsurlarına ulaşabilen medyayı ifade etmektedir. B ise enformasyonun alıcısıdır.
Rileylerin Modeli
Bu model John Riley ve Matilda Riley tarafından ‘’Kitle İletişimi ve Sosyal Sistem’’ başlıklı bir makalede öne sürülmüştür. Modelde toplumsal grupsal ölçeğindeki iletişime odaklanılmıştır. Kişilerin grup üyelikleri, referans gruplarının etkilerinin açıklanması yoluyla kitle iletişiminin de çözümleneceği görüşü hakimdir.
Riley ve Riley modelinin yaklaşımı toplumsal grupları iletişim akışına ekleyince birincil ve ikincil grupların etkisine dikkat çekilmiştir. Bu gruplar toplumun normatif yapısını ve değer sistemini paylaşarak aktardıkları için belirli bir bilinç oluşturma gücüne sahiptirler.
