Plüton’un gezegenlikten çıkarılma kararı, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından 2006 yılında yapılan bir tanım değişikliğiyle alınmıştır. Plüton, 1930’da Clyde Tombaugh tarafından keşfedildiğinde Güneş Sistemi’nin dokuzuncu gezegeni olarak kabul edilmiştir. Ancak, IAU’nun gezegen tanımında yapılan değişiklikler, Plüton’un gezegen statüsünden cüce gezegen statüsüne geçmesine neden olmuştur.
Gezegen Tanımının Kriterleri
IAU, bir cismin gezegen olarak sınıflandırılabilmesi için üç temel kriter belirlemiştir:
Güneş'in etrafında döner: Cisim, Güneş etrafında dönen bir yörüngeye sahip olmalıdır.
Yeterince büyük olmalıdır: Cisim, kendi kütlesiyle yuvarlanacak kadar büyük olmalıdır.
Yörüngesini temizlemiş olmalıdır: Cisim, yörüngesinde başka büyük cisimlerin bulunmadığı, açık bir alan oluşturmuş olmalıdır.
Plüton, bu kriterlerden ikisini karşılamaktadır. Güneş etrafında döner ve kendi kütlesiyle yuvarlanacak kadar büyüktür. Ancak, Plüton’un yörüngesi, Kuiper Kuşağı’ndaki diğer cisimlerle örtüşmektedir ve bu nedenle yörüngesini tamamen temizlememektedir. Bu, üçüncü kriteri karşılamadığı anlamına gelir ve bu nedenle Plüton cüce gezegen olarak sınıflandırılmıştır.
Plüton'un Bilimsel Özellikleri
Keşfi ve İsimlendirilmesi: Plüton, Roma mitolojisinde yeraltı dünyasının tanrısı Pluto’nun adını taşır. Keşfi, 1930 yılında Lowell Gözlemevi’nde Clyde Tombaugh tarafından gerçekleştirilmiştir. Plüton, keşfinden itibaren dokuzuncu gezegen olarak kabul edilmiştir.
Yörünge ve Mesafe: Plüton, Güneş etrafında oldukça eliptik bir yörüngede hareket eder. Neptün’ün yörüngesinin ötesinde yer alır ve bir tam yörüngeyi tamamlaması yaklaşık 248 yıl sürer.
Atmosfer ve Yüzey: Plüton’un yüzeyi, buz ve kayalarla kaplıdır. İnce atmosferi, azot, metan ve karbonmonoksit gazlarından oluşur. Bu atmosferik bileşenler, yüzeyde atmosferik olaylara yol açar.
Uyduları: Plüton’un beş uydusu bulunmaktadır: Charon, Nix, Hydra, Kerberos ve Styx. Charon, Plüton ile birlikte çift gezegen sistemi gibi hareket ederken, diğer uydular daha küçük ve daha az bilinen cisimlerdir.
İklim ve Soğukluk: Plüton, Güneş’ten uzak olduğu için yüzey sıcaklığı ortalama -230 °C civarındadır. Bu düşük sıcaklık, atmosferdeki gazların yüzeyde buz kristalleri olarak birikmesine neden olur.
New Horizons Görevi: Plüton hakkında en kapsamlı veriler, NASA’nın 2015 yılında gerçekleştirdiği New Horizons misyonuyla elde edilmiştir. Bu görev, Plüton’un yüzey yapısı, atmosferi ve uyduları hakkında detaylı görüntüler ve veriler sağlamıştır.
Plüton’un gezegenlik statüsünü kaybetmiş olması, bilimsel önemini azaltmamaktadır. Güneş Sistemi’nin dış bölgelerindeki bu soğuk ve uzak cüce gezegen, bilimsel araştırmalar ve keşifler için hâlâ büyük bir ilgi alanı olmaya devam etmektedir.
