SİBEL BAY
Satürn’ün halkalarının 2025 yılında Dünya'dan neredeyse görünmez hale geleceği doğru olsa da, halkalar bundan kısa bir süre sonra "yeniden ortaya çıkacak". İşte nedeni…
Dünyanın Eğilmesi
Satürn'e bakış açımızın neden değiştiğini anlamak için, Dünya'nın Güneş etrafındaki sürekli yolculuğunu ele alarak başlayalım. Bu yolculuk bizi mevsimlere götürür; kıştan ilkbahara, yazdan sonbahara ve sonra tekrar geriye.
Mevsimlere ne sebep olur? Basitçe söylemek gerekirse, Dünya Güneş'ten görüldüğü gibi bir tarafa doğru eğiktir. Ekvatorumuz yörünge düzlemimize göre yaklaşık 23,5 derece eğiktir.
Gün Dönümleri ve Ekinokslar Sırasında Dünya'nın Konumunu Gösteren Bir Diyagram
Dünyanın ekseni eğik olduğundan mevsimler yaşanır. Eksen her zaman gezegenimizin Güneş'in etrafında döndüğü yönü gösterir.
Sonuç olarak Güneş'in etrafında hareket ederken, dönüşümlü olarak bir yarımküreyi, sonra diğerini yıldızımıza doğru çeviririz. Evinizin yarım küresi Güneş'e daha fazla eğik olduğunda, gündüzleriniz gecelerden daha uzun olur ve ilkbahar ve yazı yaşarsınız. Eğildiğinizde günler kısalır, geceler uzar, sonbahar ve kışı yaşarsınız.
Güneş'in bakış açısından Dünya, yıldızımızın etrafında hareket ederken dönüşümlü olarak yarımkürelerini göstererek, yukarı ve aşağı "başını sallıyor" gibi görünmektedir.
Satürn ve Halkaları, Satürn'ün Yaz Ortasında Eğilmesi
Tıpkı Dünya gibi Satürn'de de mevsimler yaşanır, ancak bizimkinden 29 kat daha uzundur. Dünya'nın ekvatoru 23,5 derece eğikken, Satürn'ün ekvatoru 26,7 derece eğiktir. Sonuç? Satürn yıldızımızın etrafındaki 29,4 yıllık yörüngesinde hareket ederken, hem Dünya'dan hem de Güneş'ten görüldüğü gibi yukarı ve aşağı doğru sallanıyor gibi görünüyor.
Gezegenin buz, toz ve kaya parçalarından oluşan muazzam halka sistemi, gezegenden 280.000 km'nin biraz üzerinde, çok büyük bir mesafeye yayılıyor. Ancak çok ince; çoğu yerde sadece onlarca metre kalınlığında. Halkalar doğrudan Satürn'ün ekvatorunun üzerinde yörüngede dönüyor ve bu nedenle onlar da Satürn'ün yörünge düzlemine doğru eğiliyor.
Satürn'ün Halkaları Neden Kayboluyor?
Halkalar o kadar ince ki, uzaktan bakıldığında yanlarına doğru bakıldığında kayboluyormuş gibi görünüyorlar. Bunu, bir kağıt yaprağını alıp kenarı yukarı gelecek şekilde döndürerek kolayca görselleştirebilirsiniz; kağıt neredeyse gözden kaybolur.
Satürn Güneş'in etrafında hareket ettikçe bakış açımız değişir. Yörüngenin yarısı boyunca kuzey yarımküresi bize doğru eğik, gezegenin halkalarının kuzey yüzü ise bizim yönümüze dönük.
Satürn Güneş'in diğer tarafında olduğunda güney yarımküresi bizim yönümüze işaret eder. Aynı nedenle gezegenin halkalarının güney yüzünün de bize doğru eğik olduğunu görüyoruz.
Bunu göstermenin en iyi yolu, kağıdınızı yatay, yere paralel ve göz hizasında tutmaktır. Şimdi kağıdı birkaç inç yere doğru hareket ettirin. Kağıdın üst tarafı görünür. Kağıdı üstünüzde tutmak için göz hizanızdan yukarı doğru hareket ettirin; böylece kağıdın alt tarafını görebilirsiniz. Ancak göz seviyesinden geçtiğinde kağıt tamamen kaybolacaktır.
Bu simülasyon, Dünya'dan bakıldığında Satürn'ün 29,5 yıllık yörünge dönemini göstermektedir. Halka sistemi doğrudan Satürn'ün ekvatorunun üzerinde yer alır, dolayısıyla diskinin her iki tarafı da bir Satürn yılı boyunca Dünya'dan görülebilir.
Satürn'ün halkalarında gördüğümüz şey budur. Satürn'de mevsimler ilerledikçe, halkaların güney tarafının eğilmesinden kuzey tarafını görmeye geçiyoruz. Ardından gezegen geriye doğru eğilerek güney tarafını bir kez daha ortaya çıkarıyor.
Her Satürn yılında iki kez halkaların yaklaştığını ve gözden kaybolduğunu görüyoruz. 2025'te olacak olan da budur. Satürn'ün halkalarının görünüşte "kaybolacak" olmasının nedeni, onlara kenardan bakıyor olmamızdır.
Bu olay düzenli olarak gerçekleşir. En son 2009'daydı ve halkalar birkaç ay içinde yavaş yavaş yeniden görünür hale geldi. Halkalar, Mart 2025'te bir kez daha tam karşıda olacak. Daha sonra, büyük teleskoplarla görüldüğü gibi yavaş yavaş tekrar görüş alanına girecekler ve Kasım 2025'te yeniden gözden kaybolacaklar.
Bundan sonra halkalar giderek daha belirgin hale gelecek ve önümüzdeki aylarda ilk olarak en büyük teleskoplarda yeniden ortaya çıkacak.
