Sevdenur NAMALAN'ın 10 Mayıs 2023 tarihli yazısı: Althusser’e Göre Devletin İdeolojik Aygıtları
Althusser, toplumun bireyi nasıl gördüğü konusunda çalışılması gerektiği görüşündedir. Kapitalist toplumlarda birey bir özne olarak görülmektedir. Althusser’e göre bireyin özne olarak algılanmasının, doğuştan gelen bir özellik olmadığı ifade edilmiştir. Althusser, bireye yüklenen pek çok rolün, toplum tarafından yüklendiğini savunur. Bireyin özne olarak görünmesinin tamamlayıcı unsurunu ideoloji uygulaması olarak görmektedir. Bu ideolojik uygulama aile, medya ve DİA olarak adlandırdığı “devletin ideolojik aygıtları”ndan oluşmaktadır. Althusser, devletin ideolojik aygıtları üzerinde çalışırken milliyetçilik, liberalizm ya da sosyalizm gibi konular üzerine incelemede bulunmamıştır. Althusser, devletin ideolojik aygıtlarını; doğası, yapısı ve işlevi bakımından ele almıştır. Althusser’e göre toplumsal yapı, üç temel yapıdan oluşmaktadır. Bunlar; ekonomik yapı, siyasal pratik ve ideolojik düzeydir. Ekonomik yapıyı, üretim sürecinden geçtikten sonra maddenin ekonomik ürüne dönüşmesi şeklinde ifade etmiştir. Toplumsal oluşumu tanımlarken ideolojik düzeyde gerçekleştiğini ve toplumun ekonomik yapı ve siyasal pratiklerle bağını oluşturan ideolojinin içinde yer aldığını belirtir. Bu anlamda Althusser, ideolojinin fark edilmezliğinden bahsetmiştir. Althusser’e göre ideolojik düzey, toplumsal yapının sürekliliği açısından oldukça önemlidir. Toplumsal oluşumun sürekliliği sağlaması için ideolojinin kendini yenilemesi önemlidir.
Althusser, toplum yapısını belirleyen iki unsuru alt yapı ve üst yapı olarak ifade etmiştir. Althusser’e göre alt yapı, ekonomi; üst yapının ise hukuk, devlet ve ideoloji olduğunu belirtir. Althusser, devlet aygıtı ile devlet iktidarını ayrı şekilde ele almıştır. Burada devletin ideolojik aygıtları, baskı aygıtıyla aynı değildir. Althusser’e göre devletin baskı aygıtları; ordu, yönetim, mahkeme, hapishane, hükûmet ve polistir. İdeolojik aygıtlar olarak ise din, aile, hukuk, öğretim, siyasal partiler, sendikalar, kültür ve basındır. Diğer bir anlamda ayrımdan söz eden Althusser, baskı aygıtının genellikle özel alanda bulunmasına dikkat çeker.
Athusser, “Devletin İdeolojik Aygıtları” kitabında yeniden üretime değinmiş ve bazı tezler öne sürmüştür. -“İdeolojinin tarihi yoktur, ideoloji bireyleri gerçek var oluş koşullarıyla kurdukları hayali ilişkiyi göstermektedir, ideoloji bireyleri özne diye çağırır” gibi.- Althusser kendilerine özgü tarihe sahip olduğunu düşündüğü ideolojilerin tam anlamıyla bir tarihe sahip olmamasını olumlu anlamda düşünmektedir. Bu konu üzerine ortaya attığı tezlere göre; birincisi ideolojinin hayal olarak tasarlanan nesne ile ilgisi, ikincisi ise ideolojinin maddiliği açısından ilgisidir.
