İlk dinin ne olduğu sorusu, hem arkeolojik hem de antropolojik açıdan oldukça karmaşık ve spekülatif bir sorudur. Tarih boyunca insanların inanç sistemlerini anlamak, bu inançların gelişimini ve kökenlerini araştırmak, dini ve kültürel evrimin izlerini sürmek zordur. Ancak bilinen en eski inanç ve ritüellerin izlerini Neandertallerin ölü gömme uygulamalarında bulunmaktadır.
Erken Dönem Din ve Ritüeller
Antropolog Hervey C. People ve Frank W. Marlowe'a göre, din, "kutsal veya doğaüstü olanı sıradan olandan ayıran, ortak bir dünya görüşüne dayanan bir dizi inanç ve davranış" olarak tanımlanabilir. Bu geniş tanım, eski Neandertallerin ölülerini gömme uygulamalarına kadar uzanır. Bu uygulamalar, ölümden sonraki yaşama veya ruhani bir varlığa olan inançlarının bir göstergesi olabilir. Neandertaller, ölülerini tüyler, hayvan pençeleri, deniz kabuğu boncukları ve kırmızı aşı boyası gibi eşyalarla gömmüşlerdir. Bu tür mezar buluntuları, ölümden sonra yaşama veya ruhani bir varlığa olan inançların erken göstergeleridir.
Animizm ve Şamanizm
Daha ileri bir dönemde, avcı-toplayıcı toplumlar arasında animizm yaygındı. Animizm, bitkilerin, hayvanların ve cansız nesnelerin ruhları veya manevi kimlikleri olduğuna inanılan bir inanç sistemidir. Cambridge Üniversitesi'nden bir ekip, tüm avcı-toplayıcı toplumların büyük olasılıkla animizmi benimsediğini ve %80'inin ölümden sonraki yaşama inandığını buldu. Bu inançlar, şamanizmin ortaya çıkmasına zemin hazırladı. Şamanizm, şamanların hastaları iyileştirme, ruhlarla iletişim kurma ve ölüleri öbür dünyaya taşıma gücüne sahip olduğu bir inanç sistemidir. Şamanlar, manevi dünyayla bağlantı kurmak için ritüeller ve halüsinojenler gibi çeşitli yöntemler kullanmışlardır.
Mezopotamya ve Çoktanrıcılık
Daha sonra, yaklaşık MÖ 5000 civarında Sümer'de çoktanrıcılık ortaya çıktı. Sümerler, antropomorfik tanrılara inanıyorlardı. Beş temel tanrıları An, Enki, Enlil, İnanna ve Utu'ydu. Sümerler, rahiplerin teokratik bir sistemde hüküm sürdüğü tapınaklar inşa ettiler. Tanrıların insanlar arasında yaşadığına ve onların yaşamlarını yönlendirdiğine inanıyorlardı.
Antik Mısır
Mısır'da dinin izleri MÖ 12.000'e kadar uzanır. Mısırlılar, güneş tanrısı Ra'ya tapıyorlardı ve güneşi güçlü bir yaşam gücü olarak görüyorlardı. Ra, Mısır'da dinin erken döneminde birincil tanrı figürüydü. Mısırlılar, ölümden sonraki yaşama inanıyorlardı ve karmaşık cenaze ritüelleri gerçekleştiriyorlardı.
Yahudilik ve Hinduizm
Modern anlamda dinlerin kökenine bakıldığında, Yahudilik ve Hinduizm dikkat çeker. Yahudiliğin izleri yaklaşık 4.000-5.000 yıl öncesine uzanır. Yahudilik, İbrahim'in tektanrıcı inançlarıyla başlamış ve İbranice İncil'in kodlanmasıyla şekillenmiştir. Hinduizm ise kökleri Neolitik ve Vedik dönemlere uzanan ve birçok geleneği kucaklayan bir inanç sistemidir.
