Anaerkil Bir Toplum: Dogonlar

Sevdenur NAMALAN

31.05.2023 - 09:49 Yayınlanma

01.06.2023 - 12:53 Güncelleme

721 Gösterim

Sevdenur NAMALAN'ın 31 Mayıs 2023 tarihli yazısı: Anaerkil Bir Toplum: Dogonlar

Dogon kabilesi, Animistler arasında en farklı kabile olarak bilinir. Çünkü Dogonlar sadece ruhlara değil, yıldızlara ve uzaylılara da inanmaktadırlar. Çoğunluğu Müslümanlardan oluşan Mali'de yaşamlarını sürdüren Dogonlar, nüfusun yüzde 4'ünü oluşturur. Azınlık oldukları hâlde dini ritüellerini rahatlıkla gerçekleştirebilmektedirler.

Dogon kabilelerinin her birine bir lider öncülük etmektedir. Lidere “hogon” adı verilmiştir. Hogon, kabiledeki yaşlılar tarafından seçilmektedir. Seçilen hogon, altı aylık süreci tamamladıktan sonra hogon olabiliyor. İnançlarına göre hogon, en üst makama sahip kişidir.

Dogon kabilesi 1930'lu yıllarda Sirius yıldız sistemi ve uzay hakkında detaylı bilgilere sahiptiler. Uzay hakkındaki bu geniş bilgileri, uzaydan gelen atalarının öğrettiğini ifade ediyorlar. Dogon kabilesi, atalarının Sirius yıldız sisteminden geldiklerine inanmaktadırlar. Sirius yıldızının ise iki ayrımdan oluşan çift yıldız sisteminden oluştuğunu da bilmektedirler. Uzay hakkında edindikleri bu bilgilerin pek çoğunu duvarlara çizdikleri sembollerle anlatmışlardır. Bu sembollere baktığımızda Dogon kabilesi, Sirius yıldız sistemini kurt başı sembolünde çizmişlerdir.

Dogon kabilesi atalarının yıllar önce Sirius yıldız sisteminden gelerek kendilerini seçtiklerini ve kutsadıklarını düşünürler. Atalarının Nummo adlı bir uzay aracı ile geldiğini düşünmektedirler. Atalarının kendileriyle konuşarak uzay hakkındaki bilgileri aktardığını ve kutsandıklarını iddia etmektedirler. Nummoları dünyanın kurtarıcısı olarak görmektedirler.

Uzaydan geldiğini düşündükleri ataları, kabilenin dini inançları konusunda da önemli etki yaratmıştır. Dogon kabilesi, beş yılda bir kutsal Dogon töreni düzenler. Dogon inancına göre dama töreni, doğaüstü dünya ile bağlantı kurulan bir törendir. Törende dama dansı eşliğinde ölülerin huzura kavuştuğuna inanılır. Dogon kabilesi törende dans ederken yüzlerinde değişik şekilli maskeler bulunmaktadır. Bu maskeler atalarının ruhlarına ulaşılması için bir aracı vazifesi gördüğünü inanılır. Değişik şekildeki bu maskeler aynı zamanda ruhların yansıması olarak da görülür.

Tören alanında birkac kişiden oluşan dans grubu müzik eşliğinde danslarına başlıyorlar. Dansa başlarken ilk başta ruhları selamlarlar. Dans, ziller ve davullarla ruhları çağırmak için aralıksız çalmayı sürdürür. Aynı zamanda başlarının üzerindeki şapkaların yine ruhları alana çağırmak için aracılık ettiği düşünülmektedir.

Dogon kabilesinin sanatı, heykellerden oluşmaktadır. Dogon sanatına bakıldığında dini değerler ve idealler boyutunda şekillendiğini görmekteyiz. Heykellerinde üst üste binen sakallı figürler, çocuklu kadınlar, yükseltilmiş kolları olan figürler, müzisyenler ve köpekler gibi figürler görülmektedir (Laude, 46-52). Dogon kabilesi, uzun süre öz kültürlerini korumuşlardır. Eserler arasında ağaç gövdelerine oluşturdukları oturan çift heykeller de bulunmaktadır.

Geleneklerine baktığımızda Dogon köylerinde farklı bina tiplerinin yer aldığını görmekteyiz. Kadın ve erkeğin kendilerine özel ayrı ambarları bulunmaktadır. Kadınlar ambarlarında özel eşyalarını saklarlar ve erkeklerin erişimi yoktur. “Toguna” adı verilen evlerde sadece erkekler bulunur ve burada işler konuşulur, kararlar burada alınır. “Punulu” adlı evlerde ise adet gören kadınlar beş gün boyunca bu evde yaşamaya mahkûm edilir.

Dogon kabilesi toprağı aynı zamanda kutsal kabul etmektedir. Din adamları, halk ile toprak arasında ilişkileri sağlamakla yükümlüdür. Yine Dogon kültüründe de evlenen çift, erkeğin ailesiyle birlikte aynı evde yaşamaktadır.