Hatice Özlem ÖZÖN'ün 30 Mart 2024 tarihli yazısı: Bir Elin Nesi Var?
Tarihçiler, uygarlığı ateşin bulunmasıyla başlatır. Antropologlar tarafından ise insanın elini kullanmaya başlaması ile insan beyninin gelişiminin başladığı, bu sürecin de insanlığın gelişiminde büyük bir adım olduğu söylenir.
İnsanın elini kullanmaya başlaması, aynı zamanda alet kullanmaya başlamasının da önünü açmış, bu da insanın doğaya müdahale etmesini sağlamıştır. Alet kullanımının başlaması, insanın uygarlık yaratmasının başlangıcı olmuştur. Tarih boyunca uygarlığın gelişimi, büyük ölçüde insanın motor becerilerini kullanması ve buna bağlı olarak yeni aletler yapması ile olmuştur.
Günümüzde ise yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda, el becerilerini kullanan çocukların zihinsel ve psikolojik gelişiminin, el becerilerini kullanmayan çocuklara göre daha iyi olduğu kanıtlanmıştır.
Dünyanın gelişmiş ülkelerinde çocuklar için el işi çalışmaları yapılması, eğitimin en önemli parçası olarak ele alınmaktadır. İskandinav ülkelerinde özellikle Finlandiya ve Norveç’teki okullarda el örgüsü, marangozluk, mutfak işleri gibi el becerilerinin gelişimine yönelik yapılan eğitim çalışmalarının yanı sıra sanat eğitimine, özellikle de çocukların bir enstrüman çalmalarına yönelik eğitim çalışmaları âdeta eğitim sürecinin merkezine oturtulmuştur. Bizim eğitim sistemimizde de el becerilerinin geliştirilmesi konusundaki çalışmaların, Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren başladığını görüyoruz. Bu süreç, uzun bir süre ilk ve orta öğretimin bütün aşamalarında devam ettirilmiştir.
El işi çalışmaları, çocukların alışkanlıklar edinmesine fırsat sunarak odaklanmalarını sağlar. Motor becerilerini kullanmayı destekleyen etkinlikler, aynı zamanda çocukların akademik becerilerinin temellerini atarak yeni bilişsel ve algısal bağlantılar kurmalarını güçlendirir.
El becerilerinin gelişimi, sadece el işi çalışmaları ile sınırlı olmayıp çeşitli sanat etkinliklerine katılan çocuklarda da benzer gelişmelerin sağlandığı görülmüştür. Özellikle plastik sanatlarla uğraşan çocuklar, eylemlerinin anlamını ve sonuçlarını açık bir şekilde öğrenir, kendilerine olan öz güvenleri artar.
Bunun yanı sıra piyano, gitar, kanun, ney vb. enstrüman çalan, resim yapan çocukların zihinsel gelişiminin, özellikle de matematiksel becerilerinin daha iyi olduğu gözlemlenmiştir.
Çocuklarda el hareketlerinin kullanımına yönelik eğitimler, kaba ve ince motor becerilerinin gelişimine katkı sunarak el-göz koordinasyonunu geliştirir. Yapılan araştırmalar; elle yapılan uğraşıların, sanat etkinliklerinin, eğitim çağındaki çocuklarda problem çözme, yaratıcı düşünme becerilerini geliştirdiğini göstermektedir. Sanatsal etkinlikler, beynin sağ ve sol loblarının birlikte çalışmasını destekler, bu da çocuklarda bilişsel becerileri artıran bir etki yaratır.
Beyin-göz-el koordinasyonu ile yapılan el işi ve sanat etkinlikleri, çocukların, yetişkinlerin dünyasına daha donanımlı ve öz güvenli bir geçiş yapmalarına katkı sunar.
Son olarak diyebiliriz ki hayatın her alanında olduğu gibi, çocuk eğitiminde de ellerimizde hayat bulan sanatın insanı eğitirken iyileştiren, hayatı dönüştürürken güzelleştiren yönünü yabana atmamak gerek.
