Sibel BAY'ın 17 Kasım 2023 tarihli yazısı: Godi’ye Selam Verdiniz mi?
Anadolu zengin kültürü ile ünlü bir coğrafyadır. Kuşaktan kuşağa geçen kültür birikimleri, alışkanlıklar, yaşanmışlıklar, deneyimler ve inançlar toplumların geleneklerini oluşturur.
Gelenekler ise toplumların yaşayışlarını etkilemektedir. Tarih boyunca toplumlar, yaşadıkları siyasal, toplumsal, tarihi ve coğrafi olumsuzluklara yönelik çözümler öne sürmüşlerdir. Sunulan bu çözümler inanç biçimleri de etkileyerek ritüel ve gelenek olarak süregelmekte ve kültür birikimine katkıda bulunmaktadır.
Tarım ve hayvancılığın yaygın olduğu Anadolu için yağmur önemli bir ihtiyaçtır. İlkbahar ve yaz aylarında havaların yağışlı olması tarımsal üretimde verimliliği artırırken aynı zamanda hayvan hastalıklarının azalmasına ve hayvansal ürünlerin artmasına neden olur. Bu sebeple kurak geçen dönemlerde insanlar yağmur yağması için çeşitli çarelere başvurmuştur.
Bugün sizlere bu çareler arasında yer alan yağmur duasına çıkma ve Ardahan yöresinde günümüzde uygulanış biçimi değişse de süregelen “Godi Godi Gezme” geleneğinden bahsedeceğim.
Çeşitli kültür ve tarihe ev sahipliği yapmış kadim Anadolu, yüzyıllar boyunca biz insanoğlunu misafir etmeye devam etmektedir. Zaman zaman insanlar zorluklarla karşılaştıklarında yine çareyi Anadolu topraklarına ve doğaya sığınmakla ve ondan yardım istemekle bulmuşlardır.
Özellikle geçmiş dönemlerde daha yaygın olan ritüel bir inanışa göre insanlar yağmur yağmadığı dönemlerde perşembe veya cuma günleri bir araya gelerek yağmur duasına çıkıyorlardı.
Yağmur duasına gitmeden bir gün önce ise koyunlar ve inekler yavrularından ayrılır, herkesten ekonomik durumuna göre yiyecek malzemesi alınır ve bunlar duanın yapılacağı gün kadınlar tarafından dua yerinde pişirilerek yemekler hazırlanırdı. Dualar okunmasının ardından çobanlar tarafından getirilen hayvanlar yavruları ile buluşturulur, sofralar kurulur, yemekler yenir, sahipsiz kedi ve köpeklerin payları ayrılırdı. Kuraklığın durumuna göre bu durum birkaç kez tekrar edilir ve Anadolu’ya ve doğaya duyulan şükran gösterildi.
Yağmur duası içerisinde yer alan ritüellerden biri de "Godi Godi Gezme"ydi. Çocukların dâhil olduğu bu ritüelde 8-10 Çocuk bir araya gelerek çalı veya süpürgeyi süsleyerek insan figürü haline getirilir ve aşağıda yazan şu mani eşliğinde köyde kapı kapı dolaşarak insanlardan yiyecek istenirdi.
Godi Godi'yi gördün mü?
Godi’ ye selam verdin mi?
Godi Godi’ den ne ister?
Bir sulu yağmur ister.
Yağsın yağsın sel olsun
Godi’nin dileği kabul olsun
Verenin bir oğlu olsun
Vermeyenin kel bir kızı olsun
O da damdan düşsün kolu bacağı kırılsın
Toplanan yiyeceklerin bir kısmı ihtiyaç sahiplerine dağıtılırken diğer kısmı ise pişirilip hep birlikte toplanarak yenirdi.
Günümüzde kaybolmaya yüz tutan bu geleneği gerçekleştirmiş olan çok az insan kalsa da yıllar sonra gelenek farklı bir şekilde yorumlanarak yılbaşlarında oynanan bir oyuna dönüştürülmüştür.
Çocuklar ellerinde Godi bebeği, dillerinde Godi manisi ile yılbaşı geceleri kapı kapı dolaşarak yiyecek toplamaya, karşılıklı gülümsemeler ile geçmişe selam vermeye ve bu eşsiz geleneği yaşatmaya devam ediyorlar.
