Sibel BAY'ın 10 Kasım 2023 tarihli yazısı: Sessizliğin Sesinde Kendimizi Yitiriyoruz

Sessizliği özlüyoruz ama ne kadar az ses varsa düşüncelerimiz bizi o kadar sağır ediyor. İçimizdeki gürültüyü nasıl susturabiliriz?

Kimi zaman bulunduğumuz yerden uzaklaşmak ve sessizliğin içerisinde yok olmak isteriz. Sessizliği düşündüğümüzde, belki onu özlediğimiz için ya da ondan korktuğumuz için bahsettiğimiz şeyin aslında bir zihinsel durum, bir bilinç meselesi olduğunu kabul etmek zorunda kalırız.

Dış dünya şüphesiz var olsa da, ona dair algımız her zaman büyük ölçüde bizim algımızdır ve bize dünya hakkında olduğu kadar kendimiz hakkında da çok şey anlatır. Dışarıdan gelen bir gürültünün gerçekten rahatsız edici olduğu ve bizi barışa özlem duyduğu zamanlar vardır. Ancak bunu hiç fark edemediğimiz zamanlar da olur. Bir kitabı iyi okuduğunuzda, uzaktaki bir inşaat çalışmasının sesi orada değildir. Kitap kötüyse ya da yapmak zorunda kaldığınız bir iş ile meşgulseniz ses size vahşice saldırır.

Eğer ses algısı zihin durumumuza bağlıysa, o zaman tam tersine, bir zihin durumu, ilişki içinde olduğu ve onu koşullandıran bir dış dünya olmadan var olamaz. Ne kadar küçük olursa olsun, bir kısmı etrafındaki seslerle ilişkili olmayan herhangi bir zihin durumu asla yoktur.

O halde sessizlik her zaman görecelidir. Bu konudaki deneyimimiz akustik etkinin kendisinden daha ilginçtir. Muhtemelen, gürültüden dolayı eziyet çektiğimizi algıladığımızda, bu gürültünün büyük bir kısmı aslında kafamızın içindedir. Bitmek bilmeyen endişeli düşüncelerin fışkırması ya da çoğu zaman bilincimizi oluşturan bencil monologtur.  Bu, sözde iletişimin modern yöntemleriyle (internet, cep telefonu vb.) sürekli etkileşim halinde olan bir gürültüdür. Dış dünyadaki gürültüye çoğu zaman itirazımız, iç dünyamızda kendimiz için ürettiğimiz vızıltıya odaklanmayı zorlaştırmasıdır.

Ancak hepimiz, en azından ara sıra düşünce motorunun kontrolden çıktığı bir noktaya ulaşırız. Düşünceler kendi kendilerine kaçarlar, yeni bir yere varmazlar ve yine de daha önce binlerce kez bulunduğumuz yeri ısrarla yeniden ziyaret ederler.

Sürekli hayal kırıklığına uğrayan ve hüsrana uğrayan, ama aynı zamanda kendinden memnun, skandal yaratma yeteneğinden memnun, aralıksız sorgulayan ve eleştiren, bilincin çeşitli sarhoşluk, uyku veya intihar biçimleriyle kurtulmaya çalıştığı bir tuzağa dönüşmüş bir ses, adeta zihnin baş döndürücü, rahatsız edici sesiyle bir yorgunluk katarsis'i yaşatır.

Böyle bir zihinsel ses aynı zamanda bir öz saygı kaynağıdır. Tuzağı başlatan şey budur. Zihin, düşüncesinin karmaşıklığından memnundur. Monologun bitmesini ama aynı zamanda bitmemesini ister.

İnsan hem sessizliği özler hem de sessizlikten korkar. Bu iki duygu ise beraberken güçlenir. İnsan sessizliği ne kadar özlerse özlesin, sesin susması halinde benliğini yitirmekten de o denli korkar. Dolayısıyla sessizlik fikirlerimizin kendinden nefret etme ve özsaygı sorunlarıyla bağlantılıdır. Tıpkı bir çocuğun uyumaktan korkması ancak ona direnememesi gibi çelişkilidir.

Sessizlik arzumuzun çoğu zaman dış sessizlikten ziyade iç sessizlikle ilgisi vardır. Gürültü öfkemizi ya da en azından meşguliyetimizi kışkırtır ve iç sessizliğimizi engeller. Ancak gürültünün yokluğu bizi kafamızdaki yüksek sese maruz bırakır. Bu ses, benlik dediğimiz şeyin kurucusudur.

Susmasını istiyorsak, bir bakıma benliğin belki de yok oluşun hasretini mi çekiyoruz?

Sessizlik hakkında konuşmak, bilinçten ve benliğin doğasından oluşan bir ikilemden bahsetmeye dönüşür: Kendin için çabalama arzusu ve benliğin sona ermesi arzusu