Burak BALCI'nın 24 Aralık 2023 tarihli yazısı: Genetik Mühendisliği ile İnsan Ömrünü Uzatmak Mümkün mü?
Teknolojinin sağladığı imkânlarla birlikte bilim dünyasında da devrimsel gelişmeler yaşanıyor. Özellikle son yüzyılda yaşanan bilimsel ilerleme, insan ırkının var oluşundan bu yana elde edilen tüm bilgilerden daha fazla…
Günümüzde insanoğlu teknolojik gelişmelerle birlikte dünyayı küçük bir köy haline getirip, gözünü uzaydaki yaşam alanlarına dikse de henüz tam anlamıyla kendini tanımaktan belki de çok uzakta…
Öyle ki tıp dünyası hastalıkların tanı ve tedavisinde çok yüksek teknoloji kullanmasına karşın 2018 yılında insan vücudunda yeni bir organ keşfedildi!
Evet, 2018 yılında!
Bu da gösteriyor ki aslında kaydettiğimiz her bilimsel gelişme ile insan organizmasının bilinmeyen dünyası hakkında bilgimizi artırmakla birlikte aslında daha çok yolumuz olduğunu bizlere gösteriyor.
Bugün de bilinmeyene karşı çıktığımız yolculukta genetik biliminin hastalıkların tedavisindeki etkisini, genetik biliminde yaşanan son gelişmeleri ve dahası merak ettiklerimizi Genetik Mühendisi Dilara Sarı’ya sorduk.
Burak BALCI (B.B): Okurlarımızın sizi tanıması için kısaca kendinizden bahseder misiniz?
Dilara SARI (D.S): Sabancı Üniversitesi Moleküler Biyoloji, Genetik ve Biyomühendislik mezunuyum. Mezuniyet sonrası Kök hücre-Rejeneratif Tıp ve Epigenetik-Nutrigenetik alanlarında eğitim aldım. Şimdilerde ise kendi girişimim üzerinde çalışıyorum. Araştırmacı ve meraklı biriyimdir, biyoteknoloji, genetik ve bilimsel gelişmeleri yakından takip ediyorum. Bu gelişmeleri ise sosyal medya hesaplarımda Genetik Mühendisi rumuzu ile paylaşıyorum.
(B.B): Yaptığınız, üzerinde çalıştığınız konu veya konular nelerdir?
(D.S): Üniversite hayatımda ‘Kanser ve Metastazın Moleküler Biyolojisi’ ve ‘Küp Uydu (CubeSat) EPS Sistemleri’ projelerinde yer aldım. Mezun olduktan sonra bir süre Genetik Tanı ve Tarama laboratuvarında çalıştım, en çok içinde olduğum konular kalıtsal hastalıklar, taşıyıcılık testleri, anne karnında genetik tanı-tarama, genetik yatkınlıklar ve gelişen likit biyopsi.
(B.B): Sizce genetik bilimi alanında son yüzyılda yaşanan en çarpıcı gelişme nedir?
(D.S): Bilim dünyasında her geçen gün çok daha ilginç gelişmeler yaşanıyor, her hastalık için çok önemli gelişmelere tanıklık ediyoruz lakin benim en çarpıcı bulduğum CRISPR. Genetik hastalıklar çok fazla insanı etkiliyor ve tedavisi yok. CRISPR henüz gelişen bir teknoloji lakin beni heyecanlandıran neler yapabileceği, ileride genetik hastalıkların tedavisinde çok önemli bir yeri olacak. Kalıtsal bir hastalık olan Transtretin Amiloidoz tedavisinde ilk defa enjeksiyon yöntemi ile uygulandı ve güzel sonuçlar alındı. Henüz Faz1 aşamasında, diğer kalıtsal hastalıklar içinde klinik çalışmalar başlayacaktır.
(B.B): Genetik bir müdahale ile hastalıkların önlenmesi mümkün olabilir mi?
(D.S): Burada hangi hastalık grubunu ele aldığımıza göre yorum değişebilir. Kalıtsal hastalıklarda bahsettiğim gibi CRISPR gelişen ve önemli bir yöntem, onun dışında Gen tedavileri kullanılmakta. Gen tedavileri gen arttırma, gen baskılama-azaltma ve hücre öldürme şeklinde olabilir lakin kesinlikle genetiği değiştirmez, sadece dışarıdan verilen genler ile düzenleme yapılmaya çalışılır. Genetik hastalıklar dışında da çok fazla hastalığın genetik ilişkisi var, genetiğimiz bizim şifremiz. Mental hastalıklar, kanser, kardiyovasküler hastalıklar, alerjiler vs. hepsinin bir genetik altyapısı var. Şimdilik müdahale edemesek bile artık genetik testler ile kişilerin hastalık yatkınlıkları tespit edilip henüz ortaya çıkmadan pek çoğu için önlem alınabilir veya geciktirilebilir.
(B.B): Peki, genetik bilimi ile insan ömrü uzatılabilir mi?
(D.S): Şu an için böyle bir durum söz konusu değil lakin ilerleyen zamanlarda mümkün olabileceğini düşünüyorum.
Genenik Mühendisi Dilara Sarı ile olan röportajımıza bir sonraki bölümde kaldığımız yerden devam edeceğiz.
Bir sonraki buluşmamızda;
Zekânın insan genetiği üzerinde bir etkisi var mıdır?
-GDO’lu gıdalar, genetiğimiz üzerinde nasıl bir etkiye sahiptir?
-Genetik Mühendisliği ve kök hücre ile insan organlarını yeniden üretmek mümkün müdür?
Gibi birbirinden çarpıcı konuları konuşacağız.
Bekleriz…
(Genetik Mühendisi Dilara Sarı)
