Murat Balcı'nın 1 Şubat 2023 tarihli yazısı: Ortak Para Birimi Krizlere Çare mi?
Dünya globalleşiyor... Dolayısyla ekonomiler de.
Bazı kırılgan ve sallantılı ekonomilerde ise genelde süper güçlü ülkelerin para birimleri kullanılmakta.
Zira bu aralar kırılgan Latin ülke ekonomileri de süper güçlere inat finansal eşgüdüme doğru ilerliyor.
Dünya genelinde ekonomik ve ticari anlamda globalleşme de gitgide yayılırken...
Bir anlamda para birimlerinde radikal adımlar için kollar sıvanıyor.
Somut örnek ise Latin Amerika’nın yıllardır hep kırılgan ve yanlış siyasi hamleler sonucu bol krizli ekonomilerine örnek Brezilya ve Arjantin’den...
Su akar yolunu bulur derler ya...
Bu örnek ise ekonomik anlamda bunun karşılığı olmasa gerek.
Latin Amerika ekonomisine dair zihni sinir sayılabilecek çok absürt, çarpıcı ve ürkütücü bir örneğim var. Sıkı durun...
Siyaset yönetimi sorunsallı ekonomi politikaları yüzünden yıllardır süregelen ekonomik krizlerle boğuşan Arjantin'in serbest döviz piyasalarında tam 15 ayrı ABD Doları kuru var, iyi mi?
Üstelik Arjantin’de siyaset eksenli bitmez tükenmez ekonomik sorunsalların serbest piyasa buhranına evrilmiş durumu bu tezi ispatlıyor.
İç piyasada dolar ($) kurunun birbirine karışmaması için hepsine de birer ad uydurmuş bile Arjantinliler.
Sıkı durun...
Dolar Oficial, dolar mayorista, sokar ahorro, dolar turismo, dolar streaming, dolar bolsa, dolar blue, contado con liqui, dolar soja, dolar trigo o maiz, dolar carne, dolar petroleo, dolar queso, dolar futuro ve dolar auto imreza olmak üzere tam 15 ayrı ABD $ kuru Arjantin serbest piyasasında dolaşımda adeta salınıyor.
Ağır krizlerle çaresiz halkı iyice çıkmaza sokuyor.
İlginç, absürt ve zihni sinir para politikaları, Arjantin ve çevre ülkelerin ağır ekonomik sorunlarına çare olur mu bilinmez.
Lakin o sebep ekonomik krizle boğuşan siyasal yönetimlerin kendi bölgesel para birimlerini oluşturma yoluna başvurmaktan başka çareleri yok gibi.
Brezilya ve Arjantin ortak ve yeni para birimlerini oluşturma üzerinde çalışmaya başladı.
Şimdilik çok yeni bir adım sayılır, yıpranan finansal ve ekonomileri adına her iki ülke için de.
Para biriminin çalışmaları yeni olduğu için ismi de henüz net değil.
Diğer Latin Amerika ülkeleri ise, Brezilya ve Arjantin’in ortak para birimine geçiş adımını şimdilik izlemede.
Ekonomi ve finansal olarak sonuca giden yol açısından meraklı ve temkinliler başka deyişle.
Peki hangi Latin Amerika ülkeleri bunlar?
Bolivya, Dominik Cumhuriyeti, Guatemala, Guyana, Kolombiya, Costa Rika, Küba, Meksika, Paraguay, Peru, Şili, Uruguay ve Venezuela.
Saydığım bu latinolar düşünedursun...
Dünyada pek çok ülke, kâh resmi anlaşmalarla, bazen ise gayri resmi para politikasının sonucu olarak ortak para birimi kullanmakta.
Örneğin; Avrupa’nın prestijli para birimi avro:
Aralarında Letonya, Estonya, Fransa, Almanya, İspanya, İtalya, Malta, Hollanda ve Hırvatistan’ın da yer aldığı tam 20 Avrupa Birliği ülkesi tarafından uluslararası ekonomik ve ticari dolaşımda resmen aktif kullanılmakta.
Hatırlayacağınız gibi İngiltere, Brexit ile birkaç yıl önce çıkmıştı AB ve avro bölgesinden. Sterlin’e döndü yeniden.
Dünyada en geçerli para birimi kabul edilen Amerikan Doları ise, tam 16 ülkenin resmi para birimi...
El Salvador, Ekvador, Amerikan Samoası, Panama, Palau ve Mikronezya gibi ülkeler de Benjamin Franklin resimli yeşilleri tercih ediyor.
Bir anlamda Amerikan Doları’nın prestijinden yararlanıyorlar.
Nedeni ise gayet açık.
Neredeyse tamamı dışa bağımlı ekonomilerin kaçınılmazı.
Çünkü ekonomi ve üretim, ihracat neredeyse sıfır bu tarz ülkelerde.
Avrupa Birliği’ne üye olmayan ülkeler arasında kullanımda olan İsviçre Frankı da eskiye göre çok cazip olmasa da yine de güvenilen para birimlerinden.
Global dolaşımda hâlen güçlü para birimleri arasındaki Frank'ı, sadece İsviçre ve Liechtenstein kullanıyor.
Tıpkı bizim Türk Lira’mız (TL) gibi.
Enflasyonist zirvelerle her ne kadar kontrol altına alınmaya çalışılsa da günden güne eriyen milli para birimimiz lira, yavru vatan KKTC ve Türkiye’nin resmi para birimi.
Bir gün umarım bizim Türk Lira’mız da yaşadığı sıkıntılardan, değer kaybından sıyrılır ve dünyada hak ettiği üst sıralarda yerini bulur.
Buna inancımı yitirmek istemiyorum.
