Sibel BAY'ın 25 Nisan 2023 tarihli yazısı: Yeni Medyada Yaratıcı Kültür
Web 2.0 teknolojisi ile birlikte, ağ teknolojisi ve bireyler ile olan ilişkisi de değişime uğramaktadır. İlerleyen iletişim teknolojileri ile yeni medya kullanıcıları, enformasyonun tüketicisi olmakla birlikte üreticisi konumuna da dâhil olmaktadırlar. Yeni medya ile birlikte “dijital yakınsama”,“etkileşimlik”,“sanallık”, “küresellik” gibi kavramlar günlük yaşamımızda etkisini sürdürmektedir. Örneğin etkileşimlilikle birlikte üretilen içerik ve enformasyonların kısa bir süre içerisinde çok sayıda kişiye ulaşımı sağlanmaktadır.
Sosyal medya ortamları, hem kişisel iletişim hem de kamusal medya olarak etkinliğini sürdürmektedir. Kamusal alandaki medya tüketimi kişiselleşmekte ve kişisel iletişim de aleni bir biçimde şekillenmektedir. Yani sosyal medya ortamlarında paylaşılan içerikler bireylere kamusal bir yayıncı olma konumu verirken, diğer yandan kişisel olan her şeyin aleni bir biçimde aktarılmasını ifade etmektedir.
Yeni medya teknolojileri gündelik yaratıcılık temelli bir içerik üretimi sağlamakta ve üretilen paylaşımların veri tabanına temelli yeni iş alanlarının yaygınlaşmasını sağlamaktadır. Yeni medya ile birlikte ortaya çıkan çeşitli iletişim olanakları beraberinde farklı kullanıcı tiplerinin oluşumuna sebebiyet vermektedir. İçerik üreticileri, ürettikleri içeriklerle katılımcı kültürün bir parçası haline gelmektedirler.
Katılımcı kültür, “yaratıcı ifade” ve “yurttaş katılımı” için gerekli oluşumu hazırlayan, üretilen içeriklerin paylaşımı ve bireyler arasındaki etkileşimi sağlayan bir olgudur. Yakınsamada önemli olan içerik konusudur. İçeriğin dağıtımını sağlayan iletişim teknolojileri zamana bağlı olarak döngüsel bir süreç içerisindedir. Yakınsama, kullanıcıların zihinlerinde ve diğer kullanıcılarla gerçekleştirdikleri toplumsal etkileşimde gerçekleşmektedir. Burada da katılımcı kültür devreye girmektedir. Yani katılımcı kültürün, yaratıcı bir ifade, katılım ve sosyal etkileşimi oluşturduğu söylenebilmektedir.
Bu açıdan bakıldığında katılımcı kültür beraberinde yaratıcı kültürü meydana getirmektedir. İletişim teknolojilerinin sağladığı imkânlar dâhilinde yeni medya platformlarında yaratıcı formlar ortaya çıkmaktadır. Bu formlara bakıldığında ve günümüz açısından bir değerlendirme yapıldığında “troller”ve “capsler”in yoğun bir biçimde etkinlik gösterdiği görülmektedir.
Trol kavramı, yeni medya platformlarının kötü amaçlı kullanımıyla bir tutulmaktadır. Trollerin amacı, insanları kızdırmak, insani olarak zarar veren enformasyon yaymak, bireylerin itibarlarını zedelemektir. Bu sebeple de trol davranış içerisinde yer alan bireyler saldırgan sözcükleri çoğunlukla kullanmaktadırlar. Yeni medya platformlarında trol kavramı düşündürdüğü konu bağlamında olumlu özellikler de taşıyabilmektedir.
İnternet capsleri, metinler arası bir nitelik taşımaktadır. Hareketli veya sabit imaj üzerine yazılı metinin konulmasıyla meydana gelmektedir. Genellikle bireysel olarak üretilen internet capslerinin üreticileri çoğunlukla anonim olarak çıkmaktadır. İnternet capsleri kısa süre içerisinde çok hızlı bir biçimde yayılmaktadır.
Bu özelliği bakımından çok sayıda insana ulaşmasını sağlamaktadır. Bir diğer özelliği ise mizah unsurunun yoğun biçimde etkin olmasıdır. İnternet capsleri yalnızca yazılı ve görsel düz bir metin olmamakla birlikte, günümüz değerlerini yansıtan postmodern araçlardır. İnternet capsleri üretildikleri toplumun sosyal, siyasal, kültürel yapısını mizahi bir yol ile çıkarmakta ve tiye almaktadır. Popüler kültürün görsel ögeleri, o görsel öge üzerinden ele alınacak olay veya soruna ilişkin yeni anlamlar üretilerek dönüşüme uğramaktadır. Squid Game, La Casa De Papel, Harry Potter, Game of Thrones sıklıkla kullanılan popüler kültür metinleridir.
Sosyal medya, ana akım medyada karşılaşılan kışkırtıcı ve siyasi amaçlarla içerik üreten trollere karşın eğlence trolleri, ana akım medyada ortaya çıkan haberler sebebiyle oluşan olumsuzluğu tersine çevirerek, mizahi ve eleştirel bakış açısına sahip içerikler üretmektedir. Trollerin bu kapsamda yaratıcı dil pratiklerinden de yararlandığı görülmektedir. Trollerin kendilerine özgü, mizahi ve yaratıcı dili, güncel olaylar ve sorunlara yönelik eleştirel bir bakış açısı oluşturduğu söylenebilmektedir.
İnternet trolleri, güncel problemlere yönelik geliştirdikleri bakış açılarını, caps olarak isimlendirilen görsel ve yazılı dili bir arada toplayan üretimlerle desteklemektedirler. Trollerin caps üretimi, yaratıcı kültürün yaşamsallık açısından gerekli olan yaratım süreci ve üretilen ürünün paylaşım sürecinin bir sonucudur.
Bilgi üretilmekte, değerlendirilmekte ve tartışılmaktadır. Bu da demokratik bir anlam taşıdığını işaret etmektedir. İktidarların internet üzerinde gözetim mekanizmalarını kullanarak oto sansürü teşvik ettikleri ve içeriğin engellenmesine yönelik adımlar attığı rejimlerde, internet trolleri ve capslerinin bastırılan duruma karşı geri dönüşümü mizah unsurların gücüyle ortaya çıkmaktadır. Troller ve caps üretimleri dinamik bir süreçtir, kullanıcıların katılımını teşvik eder ve toplumsal bağları güçlendirir.
Trollerin ürettikleri capsler, yaratıcı kültürünün parçaları haline gelmiştir. Caps üzerinden siyasi alandaki her türlü problem, gündelik yaşamın her alanındaki aksaklıklar mizahi dil ile tiye alınırken, kullanıcıları sonuç olarak bu aksaklıkları, tuhaflıkları ve sorunları sorgulamaya yöneltmektedir. Bundan dolayı, trollerin ürettikleri capsler, yaratıcı kültürün gelişmesine katkı sağlamaktadır. Sosyal medyada üretilen içeriklerin, toplumsal ve etik sorumlulukları alması önemlidir.
İnternet trollerinin ürettikleri bu capslerin yansıttıkları olay, kişi ve sorunlara yönelik olarak toplumsal algı ve davranışlarda nasıl bir değişim ya da dönüşüm yarattığını ele alması gerekmektedir. Kültürel ve siyasi bir katılım olarak değerlendirilebilecek olan capsler, siyasi, kültürel ve toplumsal olanı çevrimdışında da etkilemektedir fakat bunun niceliği ve niteliği etnografik çalışmalar neticesinde belli olabilecektir.
