Tuğba EROĞLU'nun 21 Eylül 2023 tarihli yazısı: Atalarımız Yok Olmanın Yakınına mı Geldi?
Modern insanlar, yaklaşık 300 bin yıl önce insan atalarından evrimleştikten sonra ortaya çıktı. Bu ataların kim olduğu ve nerede yaşadıkları hakkında hâlâ bilmediğimiz pek çok şey var. Ancak Ağustos 2023'te yapılan bir araştırmaya göre, atalarımız yaklaşık 900 bin ile 800 bin yıl önce yok olmanın eşiğine gelmiş olabilir. Science dergisinde yayınlanan araştırmaya göre bu dönemde insan atalarımız nüfuslarının yüzde 98,7'sini kaybetti. Yazarlar, azalan popülasyonun ortalama bin 280 üreyen bireye sahip olduğunu ve bunun 100 bin yıldan fazla bir süre boyunca azalmış olarak kaldığını tahmin ediyor.
Yazarlar, bu kadar dramatik bir nüfus kaybıyla birlikte geriye kalan insan atalarının sayısının, nesli tükenmekte olan diğer memelilerin popülasyonlarıyla karşılaştırılabilir olduğuna dikkat çekerek bu insan atalarının yok olmaya yaklaşmış olabileceğini öne sürüyor. Ancak diğer bilim adamları, çalışmanın sonuçlarının gücü konusunda şüphelerini dile getiriyor. Ayrıca bu dramatik nüfus kaybından önce insan atalarının 58 bin 600 ile 135 bin arasında üreyen birey vardı. Peki sayılarının bin 280'e düşmesine ve 100 bin yıldan fazla bir süre bu kadar düşük kalmasına ne sebep olmuş olabilir?
Jeolojik kanıtlara göre, önemli bir faktörün yaklaşık 900 bin yıl önce başlayan aşırı soğuma olabileceği öne sürülüyor. Bu soğuma dönemi, Afrika'daki şiddetli kuraklık ve insan atalarının besin kaynağı olarak kullanmış olabileceği diğer türlerin azalmasıyla aynı zamana denk geliyor.
Doğu Çin Normal Üniversitesinden evrimsel ve işlevsel genom bilimcisi Yi-Hsuan Pan ve bir popülasyondan Haipeng Li, bu değişikliklerden sağ çıkabilmek için "Atalarımızın zorlu çevreye karşı savaşmak için iyi bir şekilde birleşmiş olmaları gerektiğine inanıyoruz" dedi. Çin, İtalya ve ABD merkezli dokuz çalışma yazarı, bu dramatik nüfus düşüşünün Afrika'daki fosil kayıtlarındaki belirgin boşluğu açıklayabileceğini savunuyor. Onlara göre nüfusu azalan insanın ataları muhtemelen Afrika'da yaşıyordu ancak bazıları Avrupa'da da olabilirdi.
Eğer doğruysa bu aynı zamanda insan atalarımızın üreme için potansiyel ortakların daha az olması nedeniyle genetik çeşitlilikte bir düşüş yaşadığı anlamına da gelir. Bunun yaklaşık 700 bin yıl önce ortaya çıkan, insanın atası olan homo heidelbergensisin evrimi üzerinde etkileri olmuş olabilir.
Araştırmanın yazarları, 3 binden fazla modern insandan alınan modern genetik verileri analiz ederek insan atalarının ciddi bir nüfus "darboğazı" yaşadığı sonucuna vardı. Bu verileri gen varyantlarını izlemek ve insan atalarının erken evrimi hakkında sonuçlar çıkartmak için kullandılar. Ancak bilim camiasından bazıları, bu araştırmanın sonuçlarının, iddiaları destekleyecek kadar güçlü olup olmadığını sorguladı.
Çalışmada yer almayan Popülasyon Genetiği Uzmanı Aaron Ragsdale, "Bu makale, bilim camiasında oldukça şüpheyle karşılandı" diyor. Ragsdale, diğer çalışmalar bu sonuçları yeniden üretebilirse, aşırı soğumanın, insan atalarının popülasyonunun bu noktada neden bu kadar hızlı bir şekilde azalmış olabileceğinin olası bir açıklaması olduğunu söylüyor, öyle olsa bile bu nüfus düşüşünün gerçekleştiğine dair güçlü bir argüman ortaya koyacak yeterli araştırma olmadığını düşünüyor.
Genel olarak bakıldığında, insan atalarının popülasyonlarının uzun bir süre boyunca gerçek nüfus boyutunda bu kadar ciddi bir düşüş yaşadığının kesin olarak sonucuna varmanın abartı olduğunu düşünenlerin sayısı ise artmaya devam ediyor.
