Murat Balcı'nın 4 Ocak 2023 tarihli yazısı: EYT'linin Aylık Bağlama Oranları Yükseltilmeli
Geçtiğimiz hafta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın müjdesiyle; ilk etapta emekli olacak yaklaşık 2 milyon 250 bin EYT’li ile ailesi şüphesiz çok sevindi.
Öyle ya, herkes 23 yıl kadar geç kalmış adaletin sağlandığını düşünüyor.
Haksız da değiller.
Çalışma Bakanı Vedat Bilgin, EYT’nin kamuya maliyetinin 100 milyar Lira olacağına dikkat çekti.
EYT kapsamına girenlerin ve önümüzdeki yıllara yayılarak emekli edileceklerin toplam sayısını ise yaklaşık 4.7 milyon olarak açıkladı Bakan Vedat Bilgin.
8 Eylül 1999 öncesi sigortalı işe giren milyonlarca emekçiye yönelik 23 yıllık haksızlık, TBMM’de yapılacak yasal düzenlemeyle geride kalmak üzere.
EYT’lilere, yazık ki aylık bağlama oranları konusunda eski sistem uygulanacak.
Sosyal güvenlik literatüründe “Aylık Bağlama Oranları” kısaca (ABO) olarak adlandırılıyor.
ABO düşüklüğü yüzünden EYT’lilerin çok büyük bir kısmı, maalesef en düşük emekli aylığı alacak.
Uzmanların akademik verilere dayanan görüşleri bunlar.
Bence haklı gerekçeleri ise, 5510 sayılı kanunun halen yürürlükte olması.
Dolayısıyla aylık bağlama oranları 3 dönem için farklı formüllerde hesaplanıyor.
Sosyal güvenlik mevzuatı açısından;
- “08/9/1999 tarihi öncesi (4447 sayılı Kanun)”,
- “08/9/1999-1/10/2008” ve
- “1/10/2008 sonrası”
olarak üç farklı dönem söz konusu.
ABO, EYT’li emekli namzetleri için büyük sorun teşkil etmekte şüphesiz.
Halbuki mevcut 5510 sayılı kanun çıkmadan önce ayrımsız herkes için standart tek bir aylık bağlama sistemi vardı 1999 yılına dek.
Yüksek prim ödemesi, aylığı doğrudan artırıyor. 2008 sonrası dönem için aylık bağlama oranı malullük, yaşlılık, ölüm sigortalarında toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için yüzde 2 uygulanıyor.
Hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınırken, aylık bağlama oranı yüzde 90'ı geçemiyor.
Dolayısıyla EYT’de yaş koşulu ortadan kalktı kalkmasına ama...
“ABO” diye adlandırılan aylık bağlama oranı, düzenlenmediği takdirde aynen devam edecek gibi görünüyor.
Şu ağır ekonomik krizle gelen güç yaşam koşullarında adeta fecaat ve haksızlık olur milyonlarca EYT’li ve aileleri adına.
Zira en düşük emekli aylığının; 3 bin 500 Lira olduğu aşikâr.
Dolayısıyla bu ABO ile EYT’lilerin de alacağı en düşük aylık ortalama 3 bin 500 TL olabilir.
Zira bu olası senaryo EYT’lileri bekleyen büyük adaletsizlik olarak karşımızda dimdik duruyor.
Şu anda işçi emeklilerin ortalama emekli aylığı; 4 bin 600 TL.
Bu sebep EYT’linin aylık bağlama oranları 1999 öncesine çekilmezse şayet, çiçeği burnunda emeklilerin büyük bölümü tekrar istihdama katılmak zorunda kalacaktır.
Ücretlilerden alınan gelir vergisi azaldı. Sevindirici.
Ama halen 1999 öncesi emeklilerle mevcut emeklilerin maaş skalasında eşitsizlik var. Yani eski emekliler genelde daha fazla alıyor.
Dolayısıyla aylık bağlama oranlarıyla (ABO) eski/yeni emeklilerinin maaş makaslarına ilişkin adaletli bir düzenleme getirmenizi tüm EYT’liler adına talep ediyorum.
O sebep; yeni emekli olan/olacakların eline geçen/geçecek maaş skalasının hakkaniyetle eşitlenebilmesi için “İntibak” acilen çıkarılmalı.
Emeklilikteki malum kangren, tüm emekçiler lehine eşitlik, hakkaniyet ilkesine uygun çözülsün.
