Kadriye CİRİTCİ'nin 5 Mart 2024 tarihli yazısı: Köy Enstitüleri
Köy enstitüleri, Türkiye’de ilkokul öğretmeni yetiştirmek üzere 17 Nisan 1940 yılında 3803 sayılı yasa ile açılan sadece Türkiye’ye özgü bir eğitim projesidir. Bu şahane projeyi 1938 yılında Milli Eğitim Bakanı olan Hasan Ali Yücel bizzat yönetmiştir. Köy enstitülerinin amacı; köyden gelen yetenekli çocukların tam donanımlı olarak yetiştikten sonra tekrar köylerine dönerek geride kalan ve okuma fırsatı bulmamışları eğiterek ülkenin okuryazar düzeyini yukarı taşıması olarak düşünülmüştür. Sadece öğretmen yetiştirmekle kalmayıp sağlık görevlileri, teknisyenler, meslek elemanları yetiştirmek de bu kurumların temel amaçlarından olmuştur. Ekonomik, toplumsal, kültürel, eğitsel ve kişisel gelişimde birçok etkisi olması ile birlikte toplumsal kalkınmaya büyük ölçüde fayda sağlamıştır.
Köy enstitüleri, dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün himayesinde İsmail Hakkı Tonguç'un çabalarıyla gerçekleştirilen devrim niteliğinde bir projedir. Enstitülerde; Türkçe, coğrafya, tarih, vatandaşlık, resim, müzik, matematik, fizik, kimya, tabiat ve okul sağlığı, el yazısı, beden eğitimi ve ulusal oyunlar, askerlik, ev idaresi ve çocuk bakımı, öğretmenlik bilgisi gibi kültür derslerinin dışında bahçe ve tarla ziraatı, sanayi bitkileri ziraatı, zootekni, kümes hayvanları bilgisi, arıcılık ve ipekböcekçiliği, zirai işletmeler ekonomisi ve kooperatifçilik, balıkçılık ve su ürünleri gibi meslek dersleri hem teorik hem de uygulamalı olarak işlenmiştir. 1924 yılında John Dewey, Gazi Mustafa Kemal Atatürk aracılığı ile dönemin MEB başkanı Vasıf Çınar tarafından davet edilmiş ve kendisine tüm araştırma imkânları sağlanacak olan Dewey bu daveti kabul ederek Türkiye'ye gelmiştir. Sonradan hazırladığı rapor, köy enstitülerinin temelini oluşturmuş, eğitim sistemimizde etkili olmuştur. Çünkü bu bilim adamının görüşleri uygulanmış, örnek alınmıştır. Daha sonra ülke şartlarına göre geliştirilmiştir.
CHP döneminde, 1946-1947 eğitim yıllarında köy enstitüleri kapatılmaya başlanmıştır. Bu dönem, İsmet İnönü tarafından atanan CHP'li Reşat Şemsettin Sirer'in yeni Milli Eğitim Bakanı olduğu dönemdir.
1940'ta Köy Enstitüleri Kanunu ile başlayan bu süreçte, 27 Ocak 1954'te çıkartılan 6234 sayılı kanunla DP hükûmeti tarafından köy enstitüleri kapatılmıştır. Enstitülerin yerine açılan ilk öğretmen okulları da 1974'te öğretmen liselerine dönüştürülmüştür. Eğer enstitüler açık kalsaydı, köylerdeki toplumsal dönüşüm süreci daha hızlı ilerleyebilir ve kırsal kesimdeki insanların yaşam koşulları iyileşebilirdi. Dileğim, böylesine şahane bir projenin tekrar hayata geçirilmesi ve ülke ekonomisine katkı sağlamasıdır.
Cumhuriyet ışığıyla aydınlanmış kuşaklar hâlâ yolumuzu aydınlatmaya devam ediyor.
Sevgi ve saygıyla…
