Kadriye CİRİTCİ'nin 7 Kasım 2023 tarihli yazısı: Lokum
Türk lokumu, Osmanlı mutfağında önemli yer edinmiş, asırlardır tüketilen ve hiçbir zaman unutulmayan lezzetli bir tatlı olmaya devam ediyor. Hele bir de kahvenize eşlik ediyorsa dost muhabbetlerinizin keyfi ikiye katlanıyor. Kaymaklısı, fındıklısı, fıstıklısı, cevizlisi, ayvalısı, çifte kavrulmuşu ile muazzam lezzette çeşit çeşit lokumlar…
Lokumun M.Ö. 226-652 yılları arasında var olan Sasanilerin tükettiği abhisa isimli tatlıya dayandığı kabul ediliyor. Lokum, önceleri “boğazı rahatlatan” olarak anılırken zamanla “rahat lokum” ismini almışsa da modern Türkçe ile adı “lokum” hâline gelmiştir.
Lokum, Anadolu’da 15. yüzyılda yayılmaya başlamış, 17 yüzyılda ise en gözde zamanını yaşamıştır. 18. yüzyılda Avrupa’ya “Turkish delight” ismi ile ulaşan lokum, o coğrafyada da büyük ölçüde ilgi görmüştür. Günümüzdeki lokum, tat ve yapılış olarak abhisadan farklı olsa da kökeni bu tatlıya dayanır. 15. yüzyıldan bu yana Anadolu'da var olan şekerleme, 1777 yılında Kastamonu'dan İstanbul'a gelip Bahçekapı'da şekerci dükkânında lokum üreten Şekerci Hacı Bekir Efendi ile birlikte üne kavuşmuştur. Hangi yüzyılda icat edildiği fark etmeksizin lokumu seri olarak üreten, popülerleştiren ve Avrupa'ya tanıtan kişi, Ali Muhittin Hacı Bekir olmuştur. Lokum, 19. yüzyılda bir İngiliz gezgininin Avrupa'ya Hacı Bekir'in lokumunu götürmesi ile orada yayılmaya başlamıştır. İngiliz gezgin, bir ziyareti esnasında lokumun tadını çok seviyor ve dönüş yolculuğuna çıkmadan hemen önce yanına bolca lokum alıyor. Onunla birlikte Avrupa'nın yolunu tutan yumuşacık lokumlar orada da çok beğenilince tıpkı onun gibi birçok gezgin lokumun tadına bakmak için ziyaretlere başlıyor, ülkelerine dönerken de yanlarına bolca lokum almayı ihmal etmiyor. Hâl böyle olunca lokumun ünü de günden güne artıyor ve bu lezzet, Avrupa'da da çok bilinen bir tat hâline geliyor. İsmi ise bugün de dünyanın pek çok yerinde bilindiği gibi "Turkish delight" olarak anılmaya başlıyor. Yörelere göre farklı lezzetlerde üretilen lokumlar, Safranbolu’da da üretilmektedir. Safranbolu, evleriyle ünlü olmasının yanı sıra Safranbolu lokumu, standartlara uygun üretilmekte, coğrafi işarete sahip, her zaman taze ve lezzetlidir. Afyonun kaymaklı lokumundan söz etmeden geçmek olmaz elbette. Antalya-Ankara dönüş yolunda mutlaka önce Isparta’dan güllü lokumlarından alıp Afyon’daki lokumculara uğramadan geçmem. Afyon kaymağı kullanılarak yapılan kaymaklı lokumuna ayrı bir hayranlığım vardır. Afyon kaymaklı lokumunun kaymağının verdiği yumuşaklık ve damakta bıraktığı o enfes tat bir başkadır. Bu arada Kahramanmaraş’ta ve Gaziantep’te üretilen fıstıklı lokumların da hakkını yememek lazım.
Değerli okurlarım, pek çoğumuz hayat mücadelesi ve ekonomik sıkıntılarla zor günlerden geçiyor. Yanı başımızda devam eden savaşlar, yaşanan insanlık dramı hepimizi çok üzüyor, bir an önce sona ermesini tüm kalbimle istiyorum. Bugünkü köşemde özellikle lokumu yazmak istedim. Bir nebze de olsa damak tadımız olsun, ağzımız tatlansın.
Özlem duyduğumuz barış ve huzur dolu günlere kavuşmak ümidiyle, lokum tadında en kaymaklısından yumuşacık lezzetli yaşamlar diliyorum.
Sevgi ve saygıyla…
