Kadriye CİRİTCİ'nin 20 Şubat 2024 tarihli yazısı: Parmak İzi
Değerli okurlarım, bu hafta yine farklı bir konuyu köşeme taşıdım. Sizler için parmak izi ile ilgili bilgileri paylaşmak istedim. Bakalım neler varmış.
Papil: Parmak uçlarının iç yüzeylerinde muntazam aralıklarla (0.2 ve 0.5 milimetre) değişik desenlerde dizilmiş olan kabartma şeklindeki çizgilere verilen isimdir. Parmakların son eklemi ve uç kısmındaki kıvrımların oluşturduğu izdir. Parmak izi, insan bedeninin doğal durumu kullanılarak bulunmuş ve bugün kişi belirlenmesinde en çok kullanılan yöntemlerden biridir. İz, her insanın kendi biyografisine uygun olarak eşsiz bir yapıya sahiptir. Parmak izlerinin benzersiz oluşu, parmak izi cihazlarının meydana gelmesini sağlamıştır. Parmak izi cihazları genellikle personel takibi yapmak amacıyla kullanıyor olsa da sadece giriş ve çıkış kontrolünü sağlamak için de kullanılabilmektedir. İlmi araştırmalar, parmak izinin kimlik tespitinde kesin delil olduğunu göstermiştir. İnsanların parmak izleri birbirlerinin kesinlikle aynısı olmadığından parmak izi, suçlunun tespitinde çok önemli bir kanıt olmaktadır. Çünkü kişinin parmak kıvrımları yaşlanması ile değişmemekte ve kaybolmamaktadır.
Parmak izindeki şekillerin ve ayrıntıların kişiye özel olduğu, ilk defa 1824'te Thomas Bewick tarafından fark edilmiştir. Thomas Bewick, 1753-1828 yılları arasında yaşamış önemli bir ağaç gravür sanatçısıdır. 1824 yılında kitabına, kopyalarından ayrılması için imzası ile birlikte kendi parmak izini de basmıştır. Eski çağlardan süregelen izlere rastlandığı gibi M.Ö. 5000’li yıllarda çini levhalarda da parmak izi görülmüştür. M.S. 600’lü yıllarda bu yöntemi Çin ve Japonya’nın, suçluların tespitinde kullandığı saptanmıştır.
Parmak izi tasnif, çalışmalarının giderek gelişmesinin ardından polisiye yöntem olarak da kullanılmaya başlanmıştır. Osmanlı polisi de kısa sürede bu uygulamaya geçmiştir. 17 Eylül 1910 tarihinde İstanbul Polis Müdüriyeti Umûmiyesinde “Daktiloskopi (Parmak İzi) Şube Reisliği” kurarak başına da Hacı Yusuf Cemil Bey’i atamıştır. Daktiloskopi dersi, 1912'den itibaren polis mekteplerinde müfredata dâhil edilmiş, polislere ilk defa ihtisas eğitimi verilmiştir. Osmanlı polisi ilk kez 28 Ekim 1916 Salı gecesi Tahtakale'de Sabuncu Aris'in dükkânında gece bekçisi Kiyos'un bıçaklanarak öldürülmesi olayını, parmak izi tekniğini kullanarak çözmüştür.
Parmak izleri her bireyde farklılık gösterdiği gibi aynı elin faklı parmaklarında da farklı izlere rastlanmaktadır. Aynı genetik bilgiyi taşıyan tek yumurta ikizlerinin parmak izleri bile birbirinden farklıdır. Hayvanlarda ise sadece koalaların parmak izleri yalnızca şekil olarak değil, spiral ve girdap benzeri desenleriyle de insanlarınkine çok benzemektedir. Üstelik tıpkı insanlarda olduğu gibi, koalalarda da bütün türün parmak izleri birbirinden farklı yani hepsinin kendi kimliğini gösteren parmak izleri bulunmaktadır. Bilim adamları, bunun cevabını ortaya koyamamaktadır. Evrimleşme düzeyinde insanlara çok daha yakın olan maymun türlerinin (şempanze ve goriller hariç) pek çoğunun bile parmak izi yokken neden ağaçlarda yaşayan bir türün, insanlarla büyük benzerlik gösteren parmak izlerine sahip olduğu, bilim dünyasında açıklanamayan ve merak yaratan bir konu olmaya devam etmektedir.
Anne rahminde 3-4. aylarda oluşumu tamamlanan parmak izleri, hayat boyunca devam eder, ölüm ve çürüme ile kaybolur. Arşivlenen parmak izlerinin saklanma süreleri, parmak izlerinin alındığı tarihten itibaren 80 yıldır ve kişinin ölümü hâlinde 10 yıl bekletildikten sonra imha edilmektedir. Günümüzde birçok alanda parmak izi uygulaması, önemli yer teşkil etmekte ve kullanılmaktadır. Telefonlarda, kimlik, pasaport, kriminal incelemelerde vs. parmak izi kullanılıyor.
İnsanoğlunun yaratılışta ne kadar eşsiz bir varlık olduğunun farkında mısınız? Dünyaya hediye paketinden çıkmış gibi geliyoruz ve hâlâ kendi değerimizin farkında olmamaya devam ediyoruz. Hayat, uzun bir yolculuk. Belki yaşamlar kısa ama değerimizi bilelim ve korumayı sürdürelim. Başkaları için değil, kendimiz için yaşamaya özen gösterelim. Kendimizden vazgeçmeden, zamana yenik düşmeden…
Sevgiyle kalın efendim.
