Eylem Esen ARABACI'nın 2 Ağustos 2023 tarihli yazısı: Hiçlikle Yüzleşme: Nihilizmin Ayak İzleri
Geçmişten bugüne felsefi akımlar ve düşünce biçimleri insanlığın düşünce yapısını şekillendirmektedir. Bu düşünce biçimlerinden biri olan nihilizm, Latince kökenli “nihil” kelimesinden türetilmiştir ve “hiçlik” ya da “hiçbir şey” anlamına gelir. İnsanın yaşamına, değerlere, ahlaka ve bilgiye dair pek çok konuda radikal bir inkâr ve kuşkuculuk içermektedir. Temel önermeleri, insanların arayış içinde olduğu anlamı ve değeri reddetme eğilimindedir.
Tarihsel olarak 19. Yüzyılın sonlarına doğru, özellikle Friedrich Nietzsche ve Seren Kierkegaard gibi filozoflar tarafından geliştirilen nihilizm, modern zamanlarda da hala etkisini sürdürmekte ve insanların yaşamlarını anlamlandırma süreçlerine meydan okumaktadır. Ana hatlarıyla 3 türü olan nihilizm metafizik nihilizm, etik nihilizm ve epistemolojik nihilizm olarak sınıflandırılmaktadır. Metafizik nihilizmde, gerçeklik veya varlık hakkındaki tüm iddialar reddedilir. Metafiziksel nihilistlere göre, gerçeklik ve varlık hakkında doğru veya yanlış bir şey söylemek mümkün değildir. Nihilizmin diğer türü olan etik nihilizmde ise, ahlaki değerlerin ve normların nihai olarak geçerli olmadığı savunulur. Bu görüşe göre, iyi ve kötü, doğru ve yanlış; sadece insanın zihinsel ve toplumsal yapılarından kaynaklanan birer yanılsamadır. Epistemolojik nihilizmde ise bilgiye dair iddiaları reddeden bir tür olarak bilinmektedir. İnsan bilgisinin nesnel gerçekliği yansıtamayacağını, bilginin tam anlamıyla imkânsız olduğu düşüncesini öne çıkarır.
Nihilizm insanların yaşamlarını anlamsız ve değersiz olarak algılamalarına yol açabilir, umutsuzluk ve çaresizlik hissi yaratabilir ve bireyleri yaşama sevincinden uzaklaştırabilir. Ancak bazı düşünürler, nihilizmi başlangıç olarak görür ve insanın kendi anlamını ve değerini yaratma sorumluluğunu üstlenmeye yöneltmektedir. Önermesi, insanların anlamını ve değerini yaratma sorumluluğu üzerinden kurar. İnsanlık üzerindeki etkileri karmaşık olan nihilizmde, özellikle insanların düşünce yapılarını sarsabilecek özellikler mümkündür. Geleneksel değerlerin sorgulanmasına yol açabilir. Bununla birlikte, tamamen nihilist bir dünya görüşü, toplumsal düzenin ve insanların bir arada yaşama potansiyelini zayıflatabilir. İnsan düşüncesinin karmaşık ve derin bir yönünü temsil eden nihilizm, insanların hayatlarına ve toplumların işleyişine anlam katma ve değer oluşturma çabaları itibariyle geçerli ve uygulanabilir oluşu üzerinden gerçekçi değildir. Nihilizm, insanların düşünce alışkanlıklarını sorgulama ve eleştirisel düşünme becerilerini geliştirme açısından ise çok önemli bir zemin yaratmaktadır. Ancak insanın anlam arayışının temel parçası olarak da sorgulanabilen bir yerdedir.
