Tuğba EROĞLU'nun 12 Ağustos 2023 tarihli yazısı: Kültürümüz Türkülerimiz
Türküler binlerce yıldır, doğumdan mezara dek Türk halkının dili, yâreni, sevinci, feryadı, mesajı, şikâyeti, tercümanı olmuştur. Bazen söylenemeyeni söylemiş, bazen güldürmüş bazen ağlatmıştır. Bu yazıda incelenen türkü temalarının oluşumlarıyla ilgili olarak şunlar söylenebilir:
Gurbet konulu türkülerin oluşumunda önceleri iç göçün yarattığı özlem ve acıların büyük rol oynadığı, bu türkülerde özellikle İstanbul’un gurbet ile özdeşleştirildiği dikkat çekmektedir. 1970’li yıllardan sonra ise, Türk işçilerin Almanya’ya göç etmesi ile birlikte, Almanya’daki eşe, sevgiliye duyulan özlem, vefasızlıklarına karşı sitem ve Almanya’dakilerin yaşadığı sıkıntılar, kültürel çatışma türkülere yansır.
Türk ulusunun binlerce yıllık askeri geleneği, vatan sevgisi ya da askere giden sevgiliye özlem konuları türkülerde sık işlenen bir diğer konu olarak dikkat çeker. Bu türküler kimi zaman asker annesinin, genellikle de askerin sevdiği ile dile gelmiştir. Kazanılan askeri zaferler ve yenilgiler türkülere yansımış, tarihsel olaylar türkülerle günümüze taşınmıştır. Plevne Savaşı'ndan, Kurtuluş Savaşı'na kadar çoğu savaş, hatta daha sonraki dönemlerde Kore’ye asker yollanması bile türkülerin konuları arasındaki yerini almıştır.
Hapishaneye düşen insanların duyguları ve onları bekleyenlerin özlemi, Anadolu’da sık görülen çeşitli isyan ve ayaklanmalarda rol oynayan kişiler ve bu olaylar, halkın rahatsızlık duyduğu kimi olaylara karşı başkaldırı, türkülerde işlenen diğer konular arasındadır.
Ağıtlarda yer alan acı, sadece ölen kişiyle ilgili değildir. Aynı zamanda geride kalan kadının endişesini, ekonomik düzenin bozulmasını, ölümle daha da artan diğer hayat sorunlarını da dile getirir. Ağıtlarda yer alan başka bir üzüntü kaynağı da, erkeği kaybolan ailenin, sosyal konumunu kaybetmekten duyduğu korku ve üzüntüdür. İş türküleri, genellikle toplu halde yapılan işlerde gayrete getirici, çalışmayı zevkli hale getirici roller üstlenir.
Bu türküler aynı zamanda, oluştukları dönemlerde en sık görülen ya da dikkat çeken meslek türlerini de ortaya koyarlar. Türküler, müzikal değerlerinin yanı sıra, toplumsal değişimlerin, tarihsel olayların, arı Türkçenin ve derin Türk kültürünün aynası olmuştur. Bu anlamda eşsizdirler, yol göstericidirler ve son derece kıymetlidirler. Türk halkının binlerce yıllık kültürel birikimini, yaşantısını, değerlerini yansıtan türküler üzerinde, gerek müzikal analizlerin, teorik çalışmaların; gerekse sosyolojik araştırmaların artırılması son derece önemlidir.
Anadolu insanını anlamak için,türkülerini anlamak gereklidir. Anadolu’ya ait her şey türkülere yansımıştır. Bazen Orta Anadolu’nun sert ikliminde çayır çimene, güle bülbüle, mor sümbüllü bağa hasret görülür türkülerde; bazen Toroslar’a yerleşmiş Türkmenlerin, Yörüklerin ezgileri yankılanır Akdeniz’de. Gazimihal, türkülere Anadolu tabiatının yansıyışını şöyle ifade eder: Karadeniz türküleri, fırtınaların, şiddetli kışların, sarp dağların ve derin ormanların ifadesidir. Neşelenince de tiz ve çeviktirler. Akdeniz ve Ege türküleri ise saf bir güneş ve gökyüzü, şen bir iklim aydınlığı taşırlar türkülerin çeşitli sosyal işlevleri olduğunu belirtir. Türküler yaşayan kültür unsurlarıdır, yani bir anlamda canlıdırlar. Doğar, az ya da çok yaşar ve ölürler. Kimileri ise, toplumdan aldığı güç ile yüzlerce yıl varlığını korur. Toplumun ilgi gösterdiği konular ve toplumun ihtiyaçları farklılık gösterdikçe, türkü dağarcığı da değişim gösterir. Durmadan az ya da çok değişikliğe uğrayan türkülerin yalnız sözlerinde değil, ezgilerinde de farklılaşma görülür. Bunun nedeni, zaman aşımı, kişiden kişiye geçiş sırasında yeni duygulanma ve yeni düşünüşlerin etkisinde kalmadır.
Milletlerin kültürel değerleri, onları bir arada tutan önemli unsurlar arasında yer almaktadır. Çünkü kültür; birden oluşmaz, aniden gelmez, tepeden inmez, rastgele olmaz ve yolda bulunmaz. Kültür, ilmek ilmek dokunarak meydana gelir. Yıllar, hatta bazen yüzyıllar alır ve zorlu süreçlerin ardından oluşur. Bizim milletimizin de en önemli kültürel değerlerinden biri türküleridir. Türkülerimizin kültürümüzdeki yeri ve önemi bambaşkadır.
