Elif Başak Boyacı'nın 16 Ocak 2023 tarihli yazısı: Poetika Neden Önemlidir?
Aristoteles’in Poetika eserinin önemli olmasının sebebi; sanat eseri, edebiyat, dil, düşünce üzerine, değeri ve sınıflandırılmanın yapıldığı ilk eser olmasındandır. Aristoteles, eserinde güzellik ideası var olduğu için sanat eserinin var olduğu düşüncesinin aksine sanat eseri var olduğu için güzelin var olduğunu söyler. Sanat eserlerinin taklide dayandığını, taklit ve sanat eseri karşısında hoşlanmanın insanın doğasında bulunduğunu söylemiştir. Aristoteles’in savunduğu bu görüş, ondan önceki düşünürlerden ve hocası Platon’un görüşlerinden farklıdır. Eserde; sanat eserinin ne olduğu, onu iyi kılan ögelerin ne olduğu açıklanmıştır. Söyledikleri ve bu alanda ilk eser olmasından dolayı önemli bir eserdir. Aristoteles, tragedya için başı ve sonu olan art arda gerçekleşen olayların neden-sonuç ilişkisinde birbirine bağlı olarak gerçekleşmesini yani olayların birbirini kovalamamasını gerektiğini söylemiştir. Karakter değil, eylem önemlidir.
Taklit, eylemlerin taklididir. İyi bir eser, izleyicide acıma ve korku duygusunu uyandırmalı, seyircide arınmaya sebep olmalıdır (katharsis). Aristoteles’e göre bir tragedyanın iyi olması için gereken diğer ögeler baht dönüşümü ve tanınmadır. Aristoteles için bu ikisinin aynı anda olması bir eseri daha iyi yapar. Öykü tamamlanmış olmalı. Öykü (mythos) daima kavranabilir bir uzunlukta olmalı. Örnek olarak Sopokhles’in Oedipus hikâyesinde Oedipus, Thebai kentinin kralıdır. Tragedyanın başında Kreon’un haberiyle kentte salgın olduğunu ve tanrıların öldürülen Kral Laios’un katilinin yakalanmamasına kızmışlardır. Salgının bitmesinin koşulu, eski kralın katilinin yakalanmasıdır. Öykünün devamında gelen haberci ve kralın adamının verdiği bilgilerle Oedipus kendi hakkında öğrendiği bilgilerle bilgisizlikten bilgiye geçiş gerçekleşir, tanınma (anagnorisis)… Bu öge Aristoteles’e göre bir eserin önemli bir ögesidir. Öğrendiği bilgiler sonucunda Oedipus babasını öldürdüğünü, annesiyle evlendiğini ve ondan çocuk yaptığını öğrenmesiyle baht dönüşümü (peripetie) gerçekleşir. Öğrendiklerinden sonra Oedipus, gözlerini kör eder ve tragedyanın son unsuru olan acı veren eylem de (pathos) gerçekleşir. Aristoteles için tragedyada önemli bir unsur olarak belirttiği diğer bir şey ise anlatının sonlanması, tamamlanmasıdır. Aristoteles’in görüşleriyle Hollywood anlatım tarzının örtüşen yanları vardır. Hollywood anlatısının da anlatımı bir bütünlük içindedir. Anlatının başı, ortası, sonu vardır. Filmin bir sonu olmalı, anlatı sonlanmalı, bu son mutlu veya mutsuz bir son olabilir. Olay örgüsünün anlattığı gizem bir sonuca kavuşturulmalıdır. Aristoteles, Poetika’da bütün eylemlerin iyi-kötü çatışmasına dayandığını söyler. Hollywood sinemasında da hikâyedeki çatışma iyi-kötü karşıtlığına dayanır.
