Kadriye CİRİTCİ'nin 10 Ekim 2023 tarihli yazısı: Nargile
Nargile günümüzde de hâlâ popülerliğini devam ettiriyor. Bin yıl önceye dayanan geçmişiyle pek çok nargilesever insanın sayısı azımsanacak gibi değil. Nargile kafelerde çeşit çeşit aromalı nargileleri ile nargile tutkunu insanlar için vazgeçilmez uğrak yerleri. Nargilenin tarihçesini hiç merak ettiniz mi?
Neler varmış bir göz atalım.
Hindistan'da doğan nargile, başta İranlılar olmak üzere Araplar, daha sonra da Türkler arasında hızla yaygınlaşmaya başlamıştır. İnsanlar tütün içmenin keyif verdiğini keşfedince tütünü içme yollarını da icat etmeye başlamışlar. Hindistan cevizinin dışındaki tütün benzeri tabakayı yakan ve adına narçil denilen büyük Hindistan cevizinin içine soktukları kamışla dumanı içlerine çeken Hintlerin asırlar sürecek olan nargile temellerini attıkları söylenmektedir. Daha sonra su kabağı kullanılmış ve geliştirilerek ağaç gövdesi ve bambudan yeni tasarımları yapılmıştır. Osmanlı ve Türk kültüründe de çok önemli bir yer tutan nargileyle Türkler ilk kez Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim döneminde tanışırlar. O dönemlerde İran'dan getirilen ve zamanın kahvehanelerinde muhabbetlere eşlik eden tömbeki, alkol, tütün ve kahvehaneler Sultan. IV. Murad tarafından yasaklanır. 1633 senesinde Cibali'de başlayan yangın, 20 bin evin küle dönmesine ve sayısız insanın ölmesine neden olmuştu. Yangının sebebinin ise dikkatsiz bir denizcinin tütününün sebep olduğu kısa sürede anlaşılmıştı.
Dördüncü Murad, bu yangından hemen sonra İstanbul başta olmak üzere imparatorluğun her sathında tütün üretimini, kullanımını ve ticaretini yasakladı. Yasağın sebebinin büyük İstanbul yangını olduğu bilinir ve yangın sonrası çıkabilecek bir ayaklanmaya karşı tedbir olarak İstanbul'daki kahvehaneler yıktırılıp tütün içenlerin öldürülmelerine dair fetva çıkartılır. Tütün ekme ve içme yasağı bazı aksamalarla 1649 yılına kadar devam eder. Şeyhülislam Bahâî Efendi'nin 1649'da tütünün “mübah olduğuna” dair fetva vermesinin ardından yasak resmen kalkmasa da uygulanamaz hâle gelir. Böylece 1609'da başlayan ve 40 yıl süren tütün yasağı da kalkmış olur.
Nargile uzun zaman İstanbul Tophane’de, İzmir Kemeraltı' nda ve Ankara Gençlik Parkı'nda tömbeki olarak içilmeye başlanmıştır. Eski zamanlarda sadece tömbeki tütünle içilen nargile, sonrasında çeşitlenmiş ve aromalı nargile Türkiye'de de yaygınlaşmış ve beğenilmiştir. Evinde nargilesi olanlar hatta küçültülmüş boyutta olanını çantasında taşıyan nargile tutkunları bir hayli mevcuttur. Nargile kafeler değişik tasarımlar ve lezzetlerle şık mekânlarında nargile severler için hizmet vermeye devam ediyorlar.
Değerli okurlarım, bu hafta köşeme nargileyi taşıdım. Hayatımda bir kez İstanbul Tophane’de denedim, bir daha da deneme cesareti gösteremedim. Yani ben nargile ile arkadaş olmayı beceremedim. Yine de sağlığa zarar veren her türlü şeyden uzak durulmalı diye düşünüyorum ve bir anonim söz ile haftaya ve siz değerli okurlarıma veda ediyorum.
“Hayatım nargile dumanına benzer, sadece beni zehirler ve uçup gider.”
Sevgiyle, sağlıkla kalın efendim.
