Bünyamin Altıntaş'ın 19 Ocak 2023 tarihli yazısı: 2023 Bütçesi Şaşar mı?
Seçim atmosferine girdiğimiz bugünlerde ekonomide bu yılın nasıl geçeceğine ilişkin tartışmalar da belirgin bir şekilde ön plana çıkmaya başladı.
2023 yılına ilişkin ekonomik tahminlerde bulunurken genellikle yılın ikiye ayrıldığını görüyoruz. Seçimlere kadar olan süreç ve seçim sonrası…
Ekonomi uzmanlarına göre hükûmet bir kez daha seçimleri kazanabilmek için seçimlere kadar olan sürece ilişkin adeta kesenin ağzını açtı. Sözleşmelilere kadro verilmesi ve emeklilikte yaşa takılanlarla ilgili düzenlemeler bunlardan sadece ikisi.
Bütçe rakamları ve gerçekleşmeleri de esasen ekonominin genel gidişatı hakkında fikir veriyor. 2023 yılı bütçe tahminlerine geçmeden önce geçtiğimiz yıla ilişkin bütçe gerçekleşmelerine göz atmakta yarar var.
Öncelikle geçtiğimiz yılın bütçesinde hem gelirler hem de giderler kaleminde adeta patlama yaşandığını söylemeliyiz.
Yıla yüzde 36.08 ile başlayıp en yüksek yüzde 85.51’i gören tüketici enflasyonu, yılı yüzde 64.27’e kapattı. Üretici fiyatları da yüzde 79.89 ile başladığı yılda en yüksek yüzde 157.69’u gördü ve seneyi yüzde 97.72’den bitirdi.
Enflasyondaki hızlı yükseliş, devletin giderlerini sıçrattı. Bu nedenle Temmuz ayında 20 yıl sonra ek bütçe çıkartılarak bütçe yüzde 61 oranında büyütüldü.
2021 yılında bin 603 milyar lira olan bütçe giderleri 2022 yılında 2 bin 941 milyar liraya yükseldi. Artış yüzde 83.4 oranında. Artışta faiz dışı giderler daha büyük pay aldı ve yıllık yüzde 84.9 büyüdü. Faiz harcamaları ise yüzde 71.9 arttı.
Bütçenin bu tarafı kamunun 2022 yılında harcamalarını olağanüstü artırdığını ve enflasyonun üstüne çıkarttığını gösteriyor. Giderlerin, enflasyonun üzerine çıktığı ve üç haneli oranlara yaklaştığı bir yılda beklenmesi gereken, bütçe açığının büyümesidir.
Hükûmetin resmi beklentisinin de tersine 2022 yılında öyle olmadı. Bütçe açığı üçte bir oranında azaldı. Önceki yıl 201.5 milyar lira olan bütçe açığı geçen yıl 139 milyar liraya indi ve yüzde 31 oranında iyileşti.
Bütçede ilk açık hedefi 278.4 milyar liraydı, revize edilen bütçeyle bu açık değiştirilmeyerek aynen korundu. Ama Eylül ayında açıklanan OVP’de ise 461.2 milyar lira olarak tahmin edildi.
Gerçekleşme ise 139 milyar lirayla hem geçen yılki açığın üçte bir altında hem de 2022 için başlangıçta öngörülen açık düzeyinin yarısında kaldı. Çünkü 2022’de devletin vergi gelirlerinde öngörülmeyen bir patlama yaşandı. Enflasyon yıl sonunda yüzde 64.27 olurken, toplam vergi gelirleri yüzde 102 artarak 2 trilyon 353 milyar liraya yükseldi. Vergi gelirlerinin etkisiyle bütçenin gelir tarafı güçlenince yüzde 83.4 artan giderlere rağmen bütçe açığı küçüldü. Enflasyon 2023 yılında yükselmiyor, düşüyor. Bu durumda 2022’nin yüksek kâr ve vergi gelirleri artışlarına bir kerelik gözüyle bakılabilir.
Yüksek enflasyonun sıçrattığı kârlar, fiyat artışlarının yol açtığı yüksek vergi gelirleri ve ithalat artışları nedeniyle geçen yılın bütçesinin gerçekleşmesi mümkün görünmüyor.
Aynı veya benzer gelirlerin 2023 yılında sürmesi çok zordur. Ne ithalatta ne de kurumların karlarında yüksek artışlar olabilir. Buna karşılık bütçenin harcamaları seçim ekonomisi uygulamaları çerçevesinde artarak devam edecek. Bu durumda ister istemez bütçe açığı büyüyecek.