Bünyamin Altıntaş'ın 18 Şubat 2023 tarihli yazısı: Deprem, ekonomiyi nasıl etkileyecek?
Kahramanmaraş merkezli depremler, son rakamlara göre 38 binin üzerinde vatandaşımızın ölümüne, 100 binin üzerinde insanımızın da yaralanmasına neden oldu.
Kahramanmaraş merkezli deprem; Malatya, Adıyaman, Hatay, Kilis, Adana, Şanlıurfa ve Diyarbakır'ı da etkiledi. Depremin insani boyutunun yanı sıra Türkiye ekonomisi üzerinde yaratacağı olumsuz etkiler de tartışılmaya başlandı.
Depremin Türkiye ekonomisinde milyarlarca TL yeniden inşa maliyeti yaratması ve büyümede bu yıl gerilemeye neden olması bekleniyor.
Depremden etkilenen 10 ilde toplam 13,42 milyon kişi yaşarken; Adana, Hatay, Gaziantep gibi kentler, tarım ve sanayi havzaları ile ön plana çıkıyor.
TÜİK’in 2021 verilerine göre, depremden etkilenen 10 ilden oluşan bölgenin GSYH içindeki payı yüzde 9,3 seviyesinde. Sektörel olarak bakıldığında deprem bölgesinin tarımdaki payı yüzde 14,3 sanayideki payı ise yüzde 11,2.
Üretim kaybının ne kadar büyüklükte olacağı tam olarak bilinmese de elektrik tüketimi verilerinde bir hafta önceye göre Türkiye genelinde yaşanan yüzde 11’lik kayıp, depremin ekonomik büyümede belirgin etkileri olacağının bir göstergesi.
İş örgütü Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu ön raporuna göre; Kahramanmaraş depreminin 70,75 milyar doları konut zararı, 10,4 milyar doları milli gelir kaybı ve 2,91 milyar doları iş günü kaybı olmak üzere toplamda 84,06 milyar dolar hasara neden olması bekleniyor.
İllerin milli gelire katkılarındaki azalmaya paralel olarak afete maruz kalan 10 ilin ihracatının, ihracatı göğüsleyen liman altyapısının bozulmasının da etkisiyle, 15 milyar dolar düzeyinin altına düşebileceği tahmin ediliyor.
ABD’li yatırım bankası JP Morgan da Kahramanmaraş merkezli yıkıcı depremlerin bina ve altyapıya verdiği doğrudan hasarın yarattığı maliyetin GSYH’nin yüzde 2,5’i yani 25 milyar dolar seviyesinde olacağı tahmininde bulunuyor.
Sardis Research Danışmanlık kurucusu, Stratejist Evren Kırıkoğlu’nun hazırladığı rapora göre ise depremin toplam maliyetinin 25-35 milyar doları bulması öngörülüyor.
Raporda 2023 büyümesinden yüzde 1’lik eksilme ile 8 milyar dolarlık bir kayıp öngörüldü. Ayrıca kamunun masrafları ve TOKİ’nin inşaat maliyetine bağlı olarak 17-27 milyar dolar arası hasar yerine koyma maliyeti tahmin ediliyor.
Böylece depremin maliyetinin toplam 25-35 milyar dolar arasında olması öngörülüyor.
Reuters’ın hesaplamalarına başvurduğu üç ekonomist de 50 milyar dolar civarı bir maliyetin mümkün olduğunu belirtiyor.
Ekonomistler, depremin milli gelire etkisini 0,6 ila 2 puan arasında kayıp olarak hesaplıyor ve bu yıl büyümeden en az %1 belki 2 puanlık düşüş bekliyor.
Ayrıca, 2023 yılı bütçesinde öngörülen bazı yatırım kaynaklarının, bu bölgelere kullanılması zorunlu olacak gibi.
Bir süredir sıkıntı yaşayan Türkiye ekonomisindeki dengelerin sağlanması, deprem nedeniyle daha uzun süreye yayılacak gibi görünüyor.
